“I couldn’t help but be surprised”: These Vietnam-era dirty tricks will shock you

The true story of how CIA infiltrated the National Student Association is even worse than we thought. Here’s why

At this point in our history, most Americans are quite familiar with the Central Intelligence Agency’s habit of being creative with (or, depending on your ideological leanings, outright contemptuous of) the rule of law. But although it was certainly the case by the late 1960s that Americans were beginning to look askance on their government like never before, a bombshell report from Ramparts Magazine in 1967, which found that the CIA had infiltrated and co-opted the National Student Association (NSA), still came to many as a shock. In a post-”enhanced interrogation” world, that might seem a little quaint; but a better angle might be to see it as a warning, unheeded, of worse things to come.

The CIA’s relationship with the NSA has not been as widely remembered as other government scandals of the era, but in her new book “Patriotic Betrayal: The Inside Story of the CIA’s Secret Campaign to Enroll American Students in the Crusade Against Communism,” political scientist and the American Prospect contributing editor Karen Paget shows that there’s much about the CIA’s meddling with the NSA that we still don’t fully grasp. Moreover, what Paget found after years of meticulous research is that much of what we’ve been told about the controversy in the decades since has been incomplete — or outright untrue.

Recently, Salon spoke over the phone with Paget to discuss the NSA, the CIA’s involvement, and how the relationship between the two organizations evolved with and reflected the changing currents of the Cold War. Our conversation is below and has been edited for clarity and length.

Can you tell me a little bit about what the USNSA was and what kind of work they did? What kind of person was drawn to that organization?

It was founded in 1947 and it was structured so that student governments belonged to the National Student Association, not individual students on campus. That was very deliberate in its founding because anti-Communist attitudes were very crucial in the formation of the NSA. It claimed, however, to speak for all American students. Probably between 400 and 1,000 of any given year attended huge NSA congresses which mimicked political party conventions and where both domestic and international issues were debated, where the officers were elected.

NSA presented itself as kind of an exemplar of student self-government, which was sort of new after the war. There were many colleges and universities that didn’t have a student government, including Yale, as a matter of fact. I think from ’47 to ’67, one thing that was true for just about all generations is how exciting it was to meet people from other parts of the country. Remember, no social media, no cell phones; most people didn’t read the New York Times; you didn’t really have access to other American students and very few people had access to foreign students. You find people talking about how exciting it was.

This was also a period of time in which very smart people were attracted to student government. Many of the people that I listened to in the mid-60s were unbelievable orators; if you made a list of the people that came out of NSA, many of them would be familiar to younger generations even today — Barney Frank, or the journalist Jeff Greenfield — so these annual gatherings were a real induction into political debate on the issues of one’s time. The composition of the delegations changed over time. One fact very salient to the unfolding of this story is that just after World War 2, 50 percent of all students on campus were returned veterans, so that made it a very unique student population.

What was it about this organization that also drew the CIA’s attention?

The very simple answer is that the Soviets were interested in students. In fact, the National Student Association was really created in response to an international event, which was the 1946 founding of the International Union of Students based in Prague. At that point, IUS represented about 70 countries and it was very broadly based. Most European unions joined and there was a big debate over whether it was Communist-dominated because of the location— although Czechoslovakia was not then a Communist country.

There was an American delegation that attended in 1946 but it was ad-hoc, drawn from both campuses and other student and youth groups. They were very diverse, politically, from the left to the center to even some of the conservative Catholics, but the one thing that they could agree on was that if American students were to have any influence in this organization they had to found a national student organization of their own.

So the story really starts well before the actual founding of the USNSA?

I tried for almost five years to start the story in 1947 — I thought it was logical because that’s when the Constitutional Convention was held and that’s when the CIA was founded— but I kept seeing all these hidden hands. At that point, I knew I had to knit everything backwards, which I did do. To foreshadow a much more complicated story, I think the sheer number of agencies and organizations behind the scenes prior to the formation of the NSA is stunning: it ranges from the American Catholic Bishops to the Vatican to the State Department to multiple intelligence agencies.

I would also distinguish this early period from the covert operation that was run through and with NSA. Initially, the CIA had determined that covert actions were outside the charter that Congress had granted them. The first covert office was not really up and running until 1948, and then over the next few years the relationship with NSA became more and more clandestine; more and more secret; more and more formal, and then it grows and morphs into many different operations.

How much did the student members of the NSA know that they were working with the CIA?

There were absolutely two distinct groups of NSA students. The people who worked consciously, knowingly, with the CIA were made witting. Students who were going to fill the roles that the CIA wanted filled within the NSA were recruited through different means and each person underwent this ritual where any person who had passed the security background examination was either taken out to some posh place, usually with a former NSA person who had gone inside the agency to be a career staff, often helping to oversee the relationship.

Let’s just say they were an elected officer; they were told that there were aspects of their new position that were important to the United States government and the older NSA person would say, I’d like to tell you about those aspects. Neither I nor most of the students who entered this way knew why the US government was interested, didn’t know what they were going to learn, but after they signed, they learned that the CIA funded and ran the international program of the United States National Student Association. Anyone who crossed that boundary not only knew but reported to a CIA case officer, had code names, reporting requirements, and ops meetings.

Could you be a higher-up in the NSA and not be brought into the fold?

There were such people; I can’t say for sure but it looks like most of the people had something in their background that made the agency balk at making them witting. The president was always made witting and the international affairs vice-president was always made witting. In 1967, as part of the constructed cover-up, the agency tried to say they only made two officials witting but that is misleading. The word “officials” means elected officials, because by then there was a large international staff and there were overseas NSA representatives.

You were made witting if you were those elected positions but you could be recruited by several other mechanisms. One was in 1953, a six-week seminar called the International Student Relations Seminar. People were very carefully selected for that seminar and while they were learning about international student politics in eye-glazing detail they were undergoing background security investigations.

At the end of the summer, a number of the students would be offered jobs on the international side of NSA, which is what happened with my husband; he did not know anything about the CIA or the U.S. government when he took the job. To my surprise, there were also career agents— particularly in the 60s— that came out of Langley headquarters and became NSA overseas representatives. Part of the explanation for that is that NSA was operating on so many continents and so many countries in the 60s, and it was such a time of seething anti-colonial sentiment that they were just desperate for students who could operate.

Some of the officers were only involved for the one year that they were elected officials of the NSA. Others spent five years with the agency because if you did that, apart from basic training, you got an exemption from the draft. That had great meaning during the Korean War, as several former participants explained to me. They said, look, it kept me out of Korea! Others still stayed far longer and became career officers.

Is there any truth to the various explanations given by the government of the CIA’s operations within the NSA?

The cover story that was constructed in 1967, which has four crucial elements. One of them is essentially a denial that these were operations. The claim people still try to stick to is that the CIA just gave NSA “a few travel grants” but I don’t think you can read this book and conclude that that was the case. A lot of the agents argued that they never exercised any control over the students, but that’s a complicated question. Most participants were hardened Cold Warriors who, once they learned of it, were true believers in the anti-Communist cause.

In terms of the construction of a cover-up in ’67, the third was that they never compromised the independence of NSA; again, I don’t think you can read this book and come to that conclusion. They always claimed that there was Presidential approval of these operations but the evidence is mixed and I now have declassified documents that show how the State Department, the CIA, and the White House all scrambled to find that Presidential authority in 1967 — and they could not find specific authority in any of their files. The then-Senator from New York, Robert F. Kennedy, saved them by coming out and saying that all the past presidents had approved, but he had no way of knowing that, really. He himself was an advocate of these kinds of operations so he did have first-hand information about NSA and had met, in fact, with some of their officers during that time.

What I’m trying to say is that the critical elements of the cover story are absolutely refuted by this book.

Why has it been so difficult for you to find information from this time period? Why is there still a desire to sweep this under the rug?

There are two different answers. One is this claim that the documents would reveal sources and methods, which is a generic national security claim. I found three 1948 reports that had been reclassified in 2001 and it took nine years to get two of the three declassified. There was just nothing in them… The two that got declassified were about what the “bad boys” were doing to us and the one that didn’t get declassified a second time I think was about what we were doing to the bad guys. In that broad-brush national security claim, there is a lot of instinct to protect people or to not be embarrassed.

There is also a grey area, as one of the career people said to me; it’s not clear these were legal operations. His first reaction was, how can they possible be legal? since the agency was forbidden to operate domestically. He found people inside the agency defensive about the question and finally concluded that it was definitely a grey area.

What criticism did you hear about the CIA’s operations from NSA members?

The early Cold Warriors, up to the mid- to late 50′s are pretty unambiguous about still supporting what they did, but they don’t particularly look at the strategies. When you get into the time between ’58 and ’67, these are the participants who offer a much more nuanced and often devastatingly critical analysis of the strategies they used, even if they might defend their attempt. It’s a distinction between motivation and consequences.

For example, one of the people who surprised me the most was one of the two people that was involved in making me witting: Robert Kiley. However much he might have believed in the Algerian revolutionaries’ right to self-determination, he said specifically that none of those people amounted to a hill of beans. He also criticized the policy of not having any contact with the Communist international organization; he actually said that he felt it was a truly paranoid view within the agency.

There was a massive amount of intelligence reporting that came into the agency from specific countries or the International Student Conference, but who else in the agency besides the Covert Action Unit got to see all this reporting? Where did those reports go? That really bothers a lot of participants because nobody knows. It deeply troubles them.

Did you have assumptions about the program that became complicated by your research?

I didn’t really have too many assumptions because my knowledge was very rough-hewn. I knew it wasn’t what people said in 1967 who were defending the agency; I knew there was more to it, but I didn’t know what the more to it meant. Absolutely critical to my process is this ginormous collection of international NSA papers at the Hoover Institute at Stanford University…

I couldn’t help but be surprised at the high-level attention the CIA gave; there is a declassified memo that detailed the conservative influence in the National Student Association in the early 60s when the Young Americans for Freedom was formed. First they tried to take over NSA and then they tried to destroy it by having campus-by-campus disaffiliation votes. This was the highest levels of the CIA worrying about the conservatives, and the reason they were so concerned is that it was crucial for international credibility that NSA always be able to speak int he name of American students.

FRIDAY, APR 3, 2015 02:00 PM +0200
ELIAS ISQUITH Follow

Find this story at 3 April 2015

Copyright © 2015 Salon Media Group, Inc.

When the Student Movement Was a CIA Front

The CIA’s manipulation of the National Student Association foreshadowed other forms of Cold War blowback that compromised democracy at home.

This book review appears in the Winter 2015 issue of The American Prospect magazine. Subscribe here.
Patriotic Betrayal: The Inside Story of the CIA’s Secret Campaign to Enroll American Students in the Crusade Against Communism
By Karen M. Paget
552 pp. Yale University Press $35

In its March 1967 issue, Ramparts, a glossy West Coast muckraking periodical that expired in 1975, and that strongly opposed American involvement in the war in Vietnam, published an exposé of the close relationship between the Central Intelligence Agency and the National Student Association. This other NSA—not to be confused with the National Security Agency—was then the leading American organization representing college students, with branches on about 400 campuses. Its ties with the CIA were formed in the early years of both institutions following World War II, as the Cold War was getting under way.
According to Ramparts, the CIA had been providing much of the funding for the NSA through various “conduits.” NSA officers, many of them wittingly, had served the interests of the CIA by participating actively in international youth and student movements. The NSA’s activities were financed by the Agency both to counter communist influence and also to provide information on people from other countries with whom they came in contact. The disclosures about the CIA’s ties to the NSA were the most sensational of a number of revelations in that era that exposed the Agency’s involvement in such institutions as the Congress for Cultural Freedom; the International Commission of Jurists; the AFL-CIO; Radio Free Europe; and various leading philanthropic foundations. Karen Paget’s new book, Patriotic Betrayal, is the most detailed account yet of the CIA’s use of the National Student Association as a vehicle for intelligence gathering and covert action. (See author’s endnote.)

With the passage of half a century, it may be difficult to understand why so many political and cultural organizations, led by individuals with a generally liberal or leftist outlook, covertly collaborated with the CIA in the 1950s and first half of the 1960s, before exposés in Ramparts and other publications put an end to most such arrangements. After all, many of the activities of the Agency in that era are among those that we now regard as particularly discreditable. These include the CIA’s cooperation with the British intelligence services in overthrowing the democratically elected government of Iranian Prime Minister Mohammed Mossadegh in 1953; its cooperation with the United Fruit Company in overthrowing the democratically elected government of Guatemalan President Jacobo Arbenz in 1954; and its cooperation with the Republic of the Congo’s former colonial rulers, the Belgians, in overthrowing the country’s newly elected prime minister, Patrice Lumumba, in 1960.

Several factors seem to me to have played a part. Press reporting on these events in that era tended not to focus on the role of the CIA. It was only years later, after the Senate’s 1975-1976 Church Committee investigations, after long-after-the-fact investigations by journalists and scholars, and after the mid-1980s development of the National Security Archive and its extensive and effective use of the Freedom of Information Act, that many otherwise well-informed Americans grasped the role of the CIA in these events.

It was a struggle that had to be won, not only on the military battlefield, but also in intellectual and ideological combat with the communists.
Also during the 1950s and the 1960s, the CIA, paradoxically, was the federal agency that seemed most ready to enlist liberals and leftists in its activities. In contrast, the State Department, which had been the main target of Senator Joseph McCarthy’s attacks on those he accused of being communist sympathizers, probably would not have risked involvement with many of the young people who collaborated with the CIA. Above all, there was the atmosphere created by the Cold War. It was a struggle that had to be won, not only on the military battlefield, but also in intellectual and ideological combat with the communists.

Finally, it may be that covert activities had their own appeal. Those who were in on the secret were an elite, deriving satisfaction comparable to that provided by membership in an exclusive club.

This was also a period in which many other Americans with similar views collaborated with the Federal Bureau of Investigation, the CIA’s counterpart in the domestic intelligence field. In this era, the Bureau relied extensively on informers to accumulate its vast dossiers on the political associations and personal lives of millions of Americans. When I was executive director of the American Civil Liberties Union in the 1970s, we discovered through documents we obtained under the Freedom of Information Act that three officials of the ACLU in the 1950s had given the FBI information on others within the ACLU they suspected of being communists. They seem to have rationalized their conduct, at least in part, on the basis that cooperation with the FBI would help protect the ACLU against irresponsible congressional investigative bodies such as the House Un-American Activities Committee. The FBI’s COINTELPRO, a program the Bureau established secretly in 1956 to foster jealousies and feuds in organizations whose activities the Bureau wished to disrupt, depended in part on its ability to collect personal data from informers within those organizations. The atmosphere created by the Cold War, in which the FBI and its allies in Congress and the media portrayed domestic subversives allied with foreign enemies as being the greatest threat to the United States, probably played a large part in persuading so many Americans to act as informers.

A number of young CIA collaborators who figure in Paget’s story later achieved prominence. One of the book’s virtues is that we get a clear picture of how well-educated and successful young Americans got involved in clandestine activities, and how they conducted themselves. But a frustrating aspect of the book is that, in most cases, Paget does not mention their subsequent careers. At least one leading academic figure’s undisclosed youthful relationship with the CIA could be considered relevant to his later published work.

One of those collaborators Paget discusses is Allard Lowenstein, president of the NSA from 1950 to 1951, who became a leading civil rights and anti-war activist, a one-term member of Congress, and the organizer of the “Dump Johnson” movement that helped deter President Lyndon Johnson from running for re-election in 1968. A charismatic figure, he inspired many others to become activists in the causes that mattered to him. In 1980, Lowenstein was assassinated in his office by a deranged gunman who had become obsessed with him. Though some have previously speculated that Lowenstein initiated the NSA relationship with the CIA, Paget’s research does not support this view. She finds that he may have obstructed such a relationship, and, if it took place when he was a leader of the NSA, he was probably not aware. Following the Ramparts disclosures, when 12 former presidents of the NSA issued a press release defending the covert relationship with the Agency, Lowenstein did not sign. Among those rumored or confirmed to have covertly collaborated with the CIA, Lowenstein stands out in Paget’s book as the principal figure whom she clears of suspicion.

In discussing Robert Kiley, who was vice president of the NSA from 1957 to 1958, Paget never mentions that he eventually became a leading figure in urban transit, heading New York City’s Metropolitan Transportation Authority and then, on the other side of the Atlantic, heading London Regional Transport. Paget discusses only how Kiley as a student leader cooperated closely with the CIA and subsequently went to work directly for the Agency, playing a leading role in identifying Africans who might collaborate with it. During his tenure on the CIA staff, in which he rose to become an aide to Director Richard Helms, Kiley helped manage the relationship with the student organization of which he had previously been an officer, sometimes in what seems a heavy-handed way.

Of those mentioned by Paget as knowing participants in the relationship between the NSA and the CIA, the most lustrous name is that of Gloria Steinem. Her connection has long been known. She acknowledged it following the disclosures by Ramparts. Steinem then told Newsweek: “In the CIA, I finally found a group of people who understood how important it was to represent the diversity of our government’s ideas at Communist festivals. If I had the choice, I would do it again.” Operating through a CIA front organization, established in cooperation with former NSA officers, Steinem recruited young Americans to participate in the 1959 communist-organized World Youth Festival in Vienna, and did the same a couple of years later when another such festival was held in Helsinki. Apparently, she did her job well, choosing American participants who were very effective in countering the communists. To her credit, Steinem, unlike several others, was candid; and this history hardly implicates the CIA in the rise of feminism.

Paul Sigmund, a longtime professor of politics at Princeton, died last April at the age of 85. He was particularly known for his many books and articles on Latin America, especially Chile. Sigmund wrote extensively about the overthrow of the Salvador Allende regime in Chile, which brought General Augusto Pinochet to power. In a lengthy article in the January 1974 Foreign Affairs, he attributed the September 1973 coup to Allende’s misdeeds. He argued: “What [the Allende government] cannot do is blame all its problems on foreign imperialists and their domestic allies, and ignore elementary principles of economic rationality and effective political legitimacy in its internal policies. No amount of foreign assistance can be a substitute for these, and no amount of foreign subversion or economic pressure can destroy them if they exist.”

According to Paget, Sigmund collaborated with the CIA over a period of several years. His role included drafting a plan for a six-week summer seminar conducted by a front group through which the Agency could screen other students who might be enlisted in its activities. (Sigmund’s relationship to the CIA had come to light in the wake of the Ramparts exposé, but he did not cite it years later when he wrote about these events in which the CIA played a leading role.) Paget, though, does not mention Sigmund’s subsequent career. She interviewed him and says, “He explained his willingness to cooperate with the CIA in pragmatic terms: ‘It kept me out of Korea.’” Whatever his motivations, the question arises whether Sigmund’s relationship to the Agency in the 1950s affected his subsequent scholarly work. We learned a long time ago that the Nixon administration primarily relied on the CIA to promote the overthrow of Allende. Should the professor of politics at Princeton have acknowledged his own past relationship with the CIA in an essay rebutting allegations of a central U.S. role in what happened in Chile? How would such a disclosure have affected reader assessment of his Foreign Affairs essay and his other writing on the subject?

Among the other NSA leaders named by Paget who subsequently became prominent are James P. Grant, the longtime and widely admired executive director of UNICEF who died in 1995; James Scott, professor of political science and anthropology at Yale who is highly regarded for his writing on Southeast Asia; Crawford Young, professor of political science at the University of Wisconsin and well-known scholar of African studies; Luigi Einaudi, an American diplomat who served as acting secretary general of the Organization of American States; and Duncan Kennedy, professor of law at Harvard, whose emergence as a leading critical theorist is mentioned by Paget and who has been open about his onetime association with the CIA.

Should disclosure of such relationships be considered obligatory for those who present themselves as independent scholars? Certainly, it should be incumbent on someone like Sigmund to disclose his covert connection to the CIA. Even if that relationship was long past, writing an essay exculpating that agency from a charge of subversion without such disclosure raises ethical issues.

Aside from whether such persons should subsequently disclose that they once had a covert connection to the CIA, there is the question of whether it was appropriate to enter into such a relationship in the first place. Certainly, there was an idealistic component. Countering communism, I believed at the time and still do today, was the right thing to do. Yet doing so by covertly manipulating domestic organizations compromised American freedom of association. This contradiction, as more and more students came to oppose the Vietnam War, led to the eventual rupture of the NSA and its CIA patrons.

We don’t know how the constituents of the NSA would have felt about their officers’ secret relationship with the CIA. What we can surmise, however, is that some would have been strongly opposed. The NSA’s members could not debate whether to enter into the relationship, and those opposed could not express their views because they were not in on the secret. Disclosure would have killed the program. Whatever one thinks about the importance of having had such means to wage the battles of the Cold War, it seems difficult to justify the deception that was central to its operation.

Author’s Note: I was not shocked by the disclosures in Ramparts. Though I lacked definite information, I had been generally aware that there was a relationship between the CIA and the NSA. In 1957, as a student at Cornell, I became national president of the Student League for Industrial Democracy, a small organization with a social democratic bent that had chapters on several college campuses. Paget describes SLID as “fiercely anticommunist.” Yes, but we were also civil libertarians and vigorously opposed the college bans on communist speakers prevalent in that era. In 1959, I took the lead in relaunching SLID as Students for a Democratic Society, but I soon lost influence in SDS to Tom Hayden and others, who took it in a more radical direction. These activities put me in contact with some leaders of the NSA named by Paget. Though I did not know who wittingly collaborated with the Agency, I recall being quite sure that the Foundation for Youth and Student Affairs, the main source of funding for the NSA, was a CIA front.

As Karen Paget notes in her “Acknowledgments,” her early work on this book was supported by a fellowship from the Open Society Institute when I was its president.

ARYEH NEIER APRIL 14, 2015

Find this story at 14 April 2015

Copyright prospect.org

A Friend of the Devil Inside a famous Cold War deception.

Consider the following strategic dilemma. You are a superpower that hopes to convert other nations to principles you hold vital—these might be individual liberty, private property, and free markets. There is another superpower out there that is hoping to do the same thing, to persuade other nations to embrace its principles—for example, social equality, state ownership, and centralized planning.

One day, you realize that this rival superpower has been busy creating international organizations and staging world congresses and festivals in the name of peace and democracy, and inviting people from other nations to participate.

These organizations and festivals are fronts. Their membership, their programs, and the political positions they enthusiastically adopt are all clandestinely orchestrated by the rival superpower, which is pumping large amounts of money into them. What’s more, in your view that rival superpower is not a peace-loving democracy at all. It’s a totalitarian regime. Yet its slogans attract unwary writers and artists, intellectuals, students, organized labor—people who believe in world peace and international coöperation.

You believe in those things, too. But you think that the slogans are being used to advance your rival’s interests, one of which is to rob you of your superpowers. What do you do? Doing nothing is not an option. Remember, you are a superpower.

The obvious response is to create your own international organizations and sponsor your own world congresses and festivals, and use them to promote your interests. Sadly, however, you cannot do this in a public and transparent way. For it happens that your citizens are not all that taken with the ideals of world peace and international coöperation, and they would not be pleased to see you spend their tax dollars to support the kind of people who advance that agenda. They would prefer to see their tax dollars spent on defense. In fact, they would prefer for there to be no tax dollars at all.

There is also the problem that one of your principles as a superpower is the belief that governments should not interfere with the activities of voluntary associations, such as writers’ congresses and student groups. You don’t believe in fronts. This is a key point of difference between you and your rival superpower. So your hands appear to be tied.

Unless you could do it all in secret. Suppose you directed taxpayer dollars through back channels, disguised as gifts from private benefactors and foundations, to organizations that operated internationally, and that reached out to groups in other countries in the name of the principles you believe in. You would want to be sure that the people running those organizations either didn’t know where the money was coming from or could be trusted to keep it a secret. You might need to pull strings occasionally to get the right people in charge and the right positions enthusiastically adopted.

Wouldn’t that be like creating fronts? Sort of. But here’s the thing: fundamentally, everyone would be on the same page. They just might not be knowingly on the same page. No one would be forced to do or say anything. After you succeeded in stripping your rival of its superpowers, there would no longer be a need for secrecy. Until that day arrived, however, national security might demand this tiny bite out of the principle of transparency. The only people who could object would be people who were already on the wrong side.

After the Second World War, our superpower solved this dilemma in exactly this way and on exactly this line of reasoning. From the more or less official start of the Cold War, Harry Truman’s speech to Congress in March, 1947, announcing his policy “to support free peoples who are resisting attempted subjugation by armed minorities or by outside pressures”—that is, Communist aggression—the United States created fronts and secretly infiltrated existing nongovernmental organizations in order to advance American interests abroad.

Almost exactly twenty years after Truman’s speech, in February, 1967, the government’s cover was spectacularly blown by a college dropout. The dropout’s name was Michael Wood, and the operation he exposed was the C.I.A.’s covert use of an organization called the National Student Association. The revelation had a cascading effect, and helped to mark the end of the first phase of the Cold War.

The C.I.A. had its eye on the N.S.A. from the start—both were born in 1947, a few months after Truman’s speech—and the relationship gained steadily in strength and intimacy until the day the secret became public. Its story is now told in detail for the first time, in Karen M. Paget’s “Patriotic Betrayal” (Yale).

“Patriotic Betrayal” is an amazing piece of research. Paget has industriously combed the archives and interviewed many of the surviving players, including former C.I.A. officials. And Paget herself is part of the story she tells. In 1965, her husband, a student-body president at the University of Colorado, became an officer in the N.S.A., and, as a spouse, she was informed of the covert relationship by two former N.S.A. officials who had become C.I.A. agents.

She was sworn to secrecy. The penalty for violating the agreement was twenty years. Paget describes herself back then as “an apolitical twenty-year-old from a small town in Iowa,” and she says that she was terrified. Fifty years later, she is still angry. She has channelled her outrage into as scrupulous an investigation of the covert relationship as the circumstances allow.

One circumstance is the fact that a good deal of material is classified. Paget was able to fish up bits and pieces using the Freedom of Information Act. But most of the iceberg is still underwater, and will probably remain there. So there is sometimes an aura of vagueness around who was calling the tune and why.

The vagueness was also there by design. It was baked into the covert relationship. There was a lot of winking and nodding; that’s what helped people believe they were on the same page. But it means that much of the history of what passed between the C.I.A. and the N.S.A. is irrecoverable. Still, “Patriotic Betrayal” is a conscientious attempt to take the full measure of an iconic piece of Cold War subterfuge.

It’s a dense book. Readers will be glad for the three-page guide in the back to abbreviations and acronyms. (There are also nearly ninety pages of endnotes, with more references accessible online.) Organizationally, the N.S.A.-C.I.A. affair was quite complex. There were a number of quasi-independent parts—another reason, besides the secrecy, that it was hard to see what was really going on.

The parts included the World Federation of Democratic Youth, or W.F.D.Y., a Soviet front organization created right after the war; the International Union of Students, or I.U.S., formed at a world congress of students in Prague in 1946, with a Czech Communist elected president; and the N.S.A. itself, which was founded at a student convention in Madison, Wisconsin, in 1947, in order to represent the United States in the I.U.S.

The Madison convention also created an N.S.A. subcommittee on international affairs and gave it authority to deal with international issues. The key move was the separation of the main N.S.A. office, which was in Madison, from the international division, which was housed in Cambridge, Massachusetts. It was the Cambridge branch of the N.S.A. that received most of the C.I.A.’s funding and did most of the C.I.A.’s bidding. Madison was kept out of the loop.

In 1948, there was a Communist coup in Czechoslovakia, a crucial event in the hardening of postwar relations. When the I.U.S. refused to condemn the coup, the N.S.A. withdrew and set about forming a rival group, the International Student Conference, or I.S.C. These two organizations, the I.U.S. and the I.S.C., became superpower proxies in the looking-glass war that was the Cold War. Through the N.S.A., the C.I.A. tried to orchestrate what happened in the I.S.C., just as the I.U.S. was responsive to the demands of the Kremlin.

The N.S.A. was never a virgin. Paget reveals that, even before Prague, American students were subject to surveillance and scheming by three groups of grownups: the State Department, the F.B.I., and the Catholic Church. It can be forgotten how influential a role the Church’s highly disciplined anti-Communism played in Cold War affairs. The Holy Father took a personal interest in the danger of Communist infiltration of youth organizations, including the N.S.A.; the bishops kept a close eye on Catholic student leaders; and Catholics usually voted as a bloc in N.S.A. and I.S.C. meetings.

The Pope’s anti-Communism was too rigid for the C.I.A. The agency also had little use for J. Edgar Hoover, with whom the Church collaborated in investigating students’ backgrounds, or for Senator Joseph McCarthy and his hunt for Communists in the government. Agency politics—or, rather, the politics of agency policies—were farther to the left.

The N.S.A., for example, was a forthrightly liberal organization. Civil rights was part of the agenda early on. The N.S.A.’s second president (1948-49), James (Ted) Harris, was an African-American (and a Catholic). Its fourth president (1950-51) was the future civil-rights and antiwar activist Allard Lowenstein (not a Catholic). The N.S.A. helped found the Student Non-Violent Coordinating Committee, a principal organizer of the march from Selma that led to the passage of the Voting Rights Act, in 1965. And the N.S.A.’s politics were typical of most of the organizations in the C.I.A.’s covert network: they were socially progressive, anti-colonialist, and sometimes even socialist.

One customary explanation is that the people who ran covert operations at the C.I.A. from 1947 to 1967 were not right-wing jingoists. They were liberal anti-Communists, veterans of Roosevelt’s Office of Strategic Services, the forerunner of the C.I.A. They were good guys who despised the Soviet Union as a traitor to progressive principles.

If people held this belief about the C.I.A., the agency exploited it. C.I.A. officials used to tell N.S.A. students who were in the know—the agency’s term for them was “witting” (or “witty”)—that, while the State Department supported authoritarian dictatorships, the C.I.A. supported foreign students who were involved in democratic resistance and national liberation movements. This was supposed to make the N.S.A. students feel that they had bargained with the right devil.

The students were being misled. The C.I.A. is part of the executive branch. Its director reports to the President; its operations and expenditures are subject to congressional oversight. The director of the C.I.A. during the nineteen-fifties, Allen Dulles, was the Secretary of State’s brother. The notion that the C.I.A. was running its own foreign policy, or that it was a “rogue elephant,” as one senator later called it, is absurd.

After the revelations of the nineteen-sixties and seventies, when many of the C.I.A.’s undercover operations were exposed, people began talking about the agency as though it were some kind of underground cell, an organization with no accountability, up to its own dirty tricks. But a report on the C.I.A.’s covert operations made immediately after the 1967 revelations concluded that the agency “did not act on its own initiative.” In 1976, a more critical congressional report, which was never officially released, stated, “All evidence in hand suggests that the CIA, far from being out of control, has been utterly responsive to the instructions of the President and the Assistant to the President for National Security Affairs.”

It’s true that the C.I.A. did not always fully inform Administrations about what it was up to, but the agency had reason to believe that there were some things Administrations preferred not to know. Deniability is a crucial ingredient of covert operations. The C.I.A. used the N.S.A. to further the policies of the American government. If it had been found doing anything contrary to the wishes of the President, its plug would have been pulled very fast.

So what, exactly, was the N.S.A. useful for? This is where things get murky. According to Paget’s account, the N.S.A. was apparently not used for what the C.I.A. called “political warfare.” The agency did create a front organization called the Independent Research Service (inventing titles that are as meaningless as possible is part of the spy game) for the purpose of recruiting American students to disrupt Soviet-controlled World Youth Festivals in Vienna, in 1959, and Helsinki, in 1962. The person in charge was the future feminist Gloria Steinem, who knew perfectly well where the money was coming from and never regretted taking it. “If I had a choice I would do it again,” she later said.

Cartoon
“What is friendship if not constant amateurish psychoanalysis?”
BUY THE PRINT »
But that operation did not involve the N.S.A. Nor was the N.S.A. used only to promote American principles abroad, although that was part of the reason for funding it. The C.I.A. embedded agents in the N.S.A., and it worked behind the scenes to insure that pliable students got elected to run the association and that the desired policy positions got adopted. It took the extra precaution of starting up a covertly funded summer program, called the International Student Relations Seminar, and using it to groom future N.S.A. leaders. A number of N.S.A. members who went through the seminar went on to have careers at the agency.

Essentially, the N.S.A. functioned as a glove that concealed the American government’s hand and allowed it to do business with people who would never knowingly have done business with the American government. These people thought that they were dealing with a student group that was independent of the government. They had no idea that the N.S.A. was a front.

And what did this permit the C.I.A. to do? First, the N.S.A. was used as a cutout. The C.I.A. funnelled financial support to favored foreign-student groups by means of grants ostensibly coming from the N.S.A. Second, the N.S.A. was a recruitment device. It enabled the agency to identify potential intelligence sources among student leaders in other countries. And, third, N.S.A. members who attended international conferences filed written reports or were debriefed afterward, giving the C.I.A. a huge database of information.

The C.I.A. did not buy into the adage that the student leader of today is the student leader of tomorrow. It calculated that the heads of national student organizations were likely some day to become important figures in their countries’ governments. When that happened (and it often did), the American government had a file on them. “Over time, witting staff reported on thousands of foreign students’ political tendencies, personality traits, and future aspirations,” Paget writes. “They submitted detailed analyses of political dynamics within foreign student unions and countries.”

This may seem benign enough, but there was a problem. It had to do with the “State Department bad guys, C.I.A. good guys” routine. The State Department deals with nations with which the United States has diplomatic relations. Having diplomatic relations with a foreign government prohibits you from negotiating with, or acknowledging the legitimacy of, groups committed to that government’s overthrow. This is why it’s convenient to have an agency that operates clandestinely. The C.I.A. could cultivate relations with opposition groups secretly, and this permitted the American government to work both sides of the street.

Paget thinks that, in some cases, the information the C.I.A. gathered about students who were political opponents of a regime may have ended up in the hands of that regime, which could then have used the information to arrest and execute its enemies. She suspects that this may have happened in several countries where the American government was involved in regime change, including Iraq, Iran, and South Africa.

But it’s all speculation. There are no smoking guns in Paget’s book—no specific cases in which the C.I.A. made students’ names available to a foreign government. And the reason, of course, has to do with the classified material. No intelligence agency will ever release documents that reveal the identities of people with whom it had contacts. That information is at the very bottom of the iceberg.

It’s odd that the relationship remained secret as long as it did. The N.S.A. was one of many organizations covertly funded by the C.I.A. Over the life of those relationships, hundreds of people must have been in the know. But until Michael Wood spilled the beans no one ever spoke up publicly. This is a testament to something: in the case of the N.S.A., the naïveté of the students; the arrogance of the grownups (at the C.I.A., N.S.A. students were referred to as “the kiddies”); the power of anti-Communism to trump every scruple.

One thing it is not a testament to is the C.I.A.’s tradecraft. The evidence of the agency’s covert funding system was hidden in plain sight. The world got a peek in 1964, when a House of Representatives subcommittee ran an investigation into the tax-exempt status of philanthropic foundations. The committee had trouble getting information from the I.R.S. about a certain New York-based charitable foundation, the J. M. Kaplan Fund.

The chair of the committee, a Texas congressman named Wright Patman, surmised that the reason the I.R.S. was not coöperating was that the C.I.A. was preventing it. Patman didn’t appreciate the disrespect; in retaliation, he made public a list of eight foundations that, between 1961 and 1963, had given almost a million dollars to the J. M. Kaplan Fund.

“PATMAN ATTACKS ‘SECRET’ C.I.A. LINK: Says Agency Gave Money to Private Group Acting as Its Sub-Rosa ‘Conduit’ ” was the headline in the Times, which published the names of the eight “conduit” foundations. After a closed-door meeting with representatives from the C.I.A. and the I.R.S., Patman emerged to announce that if there was a C.I.A. connection it was no longer of interest to his subcommittee, and that he was dropping the matter.

But the cat was partway out of the bag. As their transparently invented names suggest—the Gotham Foundation, the Borden Trust, the Andrew Hamilton Fund, and so on—these eight foundations were C.I.A. cutouts. The agency had approached wealthy people it knew to be sympathetic and asked them to head dummy foundations. Those people were then put on a masthead, a name for the foundation was invented, sometimes an office was rented to provide an address, and a conduit came into being. The members of the phony boards even held annual meetings, at which “business” was discussed, expenses paid by the agency.

The dummy foundations were used to channel money to groups the agency wanted to support. Sometimes the C.I.A. passed funds through the dummies to legitimate charitable foundations, like the Kaplan Fund, which in turn passed it along to groups like the National Student Association. Sometimes the cutouts existed solely to write checks to the C.I.A.’s beneficiaries.

The C.I.A.’s name did not appear anywhere. The giveaway was the dollar-for-dollar equivalence of the amount received from the dummy and the amount granted to the target group. If the expenses side of Kaplan’s books showed a two-hundred-thousand-dollar grant to the N.S.A., the income side would show a two-hundred-thousand-dollar donation from one of the agency’s dummy foundations.

The Times published an editorial saying that “the practice ought to stop. . . . The use of Government intelligence funds to get foundations to underwrite institutions, organizations, magazines and newspapers abroad is a distortion of C.I.A.’s mission on gathering and evaluating information.” In 1966, the paper ran a series of articles on the C.I.A.’s spying operations, in which it revealed that the C.I.A. was funding the Congress for Cultural Freedom and its many European-based magazines. The paper also reported that the agency had funded some American academics when they travelled abroad. The C.I.A. seems to have done nothing in response to these stories, and nothing came of them.

Then Michael Wood made his appearance. Wood was from Glendale, California. In 1964, he had dropped out of Pomona College to become a civil-rights organizer in the Watts neighborhood of Los Angeles. His work there attracted the attention of the National Student Association, and it offered him a job.

By then, the N.S.A. represented about a million students from more than four hundred American colleges. It had just moved its offices (with help from the C.I.A.) to Washington, D.C., to adjoining four-story town houses near Dupont Circle. Wood was soon promoted to the position of director of development—fund-raising.

He discovered something strange. No one at the N.S.A. seemed terribly interested in raising money. Grant proposals were perfunctory, and Wood learned that the president of the N.S.A., Philip Sherburne, the man who had hired him, was negotiating for donations on his own. Wood confronted Sherburne and told him that unless he was given control of all fund-raising activities he would have to resign. Sherburne invited him to lunch. This was in March, 1966.

Sherburne had grown up on a dairy farm in Oregon. Wood liked him. They met in a restaurant on Connecticut Avenue called the Sirloin and Saddle, where Sherburne violated his secrecy agreement and told Wood about the C.I.A. He told Wood that he was desperately trying to terminate the relationship (which was true), and asked him to keep their conversation secret.

Wood knew that if he revealed the contents of the conversation Sherburne could go to jail. But he hated the thought that the C.I.A. had financial leverage over the N.S.A. That fall, Wood was fired from the N.S.A. Paget reports that he was not getting along with people at the office. But he had already decided to go public, and had begun surreptitiously making copies of N.S.A. financial records.

Paget doesn’t explain how Wood contacted the press. The story is that he met Marc Stone, a public-relations man who happened to be the brother of the investigative journalist I. F. Stone, and who represented a West Coast magazine called Ramparts. Though only four years old, Ramparts had become a slick muckraker with a New Left slant and a rapidly growing circulation under its young editor, Warren Hinckle.

The magazine began looking into Wood’s story, which seemed hard to believe and impossible to confirm. But its researchers discovered records showing that some of the eight dummy foundations named by Patman two years before were donors to the N.S.A. The C.I.A. had not even bothered to change their names. By February, 1967, the magazine had a story ready to go.

The C.I.A. got wind of the magazine’s investigation. It gathered past presidents of the N.S.A. and scheduled a news conference at which the presidents were to admit receiving C.I.A. money but swear that the C.I.A. had never influenced N.S.A. policy. They thought this would defuse any story that the magazine eventually published.

Ramparts, in turn, got wind of the C.I.A.’s plan to scoop its scoop. Hinckle bought ads in the New York Times and the Washington Post. These ran on February 14th, Valentine’s Day; they announced, “In its March issue, Ramparts magazine will document how the CIA has infiltrated and subverted the world of American student leaders.” Placing the ad tipped off the Times and the Post, and their reporters called the C.I.A. for comment. And so, on the same day the Ramparts ads appeared, both newspapers ran articles on the C.I.A.’s covert funding of the N.S.A.

This time, the story caught fire. Wood went on ABC’s “Issues and Answers,” where he was asked whether he thought that he had destroyed the C.I.A. as an effective instrument in the Cold War. CBS News broadcast an hour-long program, hosted by Mike Wallace, called “In the Pay of the CIA.” The major news magazines ran cover stories.

Once the N.S.A. thread had been pulled, the whole tapestry of C.I.A. covert operations started to unravel. Reporters discovered that the money trail wound through some eighteen dummy foundations and twenty-one legitimate foundations. The Los Angeles Times found more than fifty grantees. The agency gave money to the National Council of Churches, the United Auto Workers, the International Commission of Jurists, the International Marketing Institute, the American Friends of the Middle East, the Pan American Foundation, the American Newspaper Guild, the National Education Association, the Communications Workers of America, and the Synod of Bishops of the Russian Church Outside Russia.

Some of the funded groups were creatures of the C.I.A. Radio Free Europe and the Free Russia Fund, which regularly appealed to the public for contributions, had actually been created by the government and were funded by the C.I.A. Other organizations had C.I.A. agents planted in them. A few groups had no idea about the real source of the funds they lived on. An organization headed by the socialist Norman Thomas got money from the C.I.A.

The Ramparts story effectively killed the covert-funding system. As Hinckle put it in his delightful memoir, “If You Have a Lemon, Make Lemonade,” “It is a rare thing in this business when you say bang and somebody says I’m dead.” More than that, the revelations meant that the whole covert-funding operation had backfired. An effort to curry the allegiance of foreign élites ended up alienating them almost completely. After 1967, every American venture in international cultural relations, official or unofficial, became suspect. The cultural Cold War came apart.

Paget struggles at the end of her book to find an upside to the story she tells, some case in which C.I.A. involvement in the N.S.A. helped the United States win the Cold War. The record, she concludes, “is mixed at best and frequently dismal.” There is no evidence, for example, that the N.S.A. ever persuaded anyone to renounce Communism. The most that can be said, she thinks, is that the Soviet Union did not get to have the field of international student affairs all to itself. There was another front in the game.

A Critic at Large MARCH 23, 2015 ISSUE
BY LOUIS MENAND

Find this story at 23 March 2015

Copyright newyorker.com

The CIA, the National Student Association, and the Cold War

Patriotic Betrayal: The Inside Story of the CIA’s Secret Campaign to Enroll American Students in the Crusade Against CommunismPatriotic Betrayal: The Inside Story of the CIA’s Secret Campaign to Enroll American Students in the Crusade Against Communism by Karen M Paget

When I was growing up in the 1960’s my parents used to tell me stories about their activities in the National Student Association in the late 40’s and early 50’s. Liberal Democrats, they would tell us about parliamentary tactics deployed by Communist members to try to take control of the organization (late night quorum calls, for instance) and the efforts of anti-Communist liberals to prevent the organization converted to one whose activities would be dictated by the Soviet Union. I haven’t seen his letters (one of my brothers has them) I believe my father was at the organization’s constitutional convention in Madison in 1947.

What I’m sure they didn’t know at the time was that, while the NSA was devoted to spreading democratic values around the world, and especially in nonaligned countries emerging from colonialism, and despite the fact that the NSA followed democratic forms and procedures for the elections of officers, the actual activities of the organization were determined and funded by the CIA, with help from the Catholic Church to promote its own conservative agenda. Each year the elected president would be taken to a mysterious and secret meeting in which they were brought into the fold, told to sign a security oath, and, in the parlance of the organization, made “witting”. It was only then that the president and other top officers of the organization would be taught that the CIA was making the decisions, funneling money for travel and other activities through pliable charities, and truly acquainted with the shadowy older men–former students–who seemed to have hung around the NSA far beyond the time that most people would be interested in working with an organization for college students.

The secret was maintained for twenty years, until a few courageous officers and a major investigative effort by Ramparts magazine revealed the extent of CIA domination of this allegedly democratic organization. During that time the NSA was used to provide scholarships for promising foreign student leaders to study in the United States and to disrupt conventions staged by a rival, Soviet-dominated international student organization for propaganda value.

The husband of the author of Patriotic Betrayal was elected vice-president and made witting, and the author followed within months. Consequently, the author has a wealth of personal information about the inner workings of the NSA, which she supplemented by over 150 interviews of other participants in the events recounted here and research documented in the 100+ pages of end notes.

In the pages of Patriotic Betrayal we meet characters familiar and unfamiliar and, in most cases, whether they were in on the CIA factor. For instance, my parents’ friend and former liberal Congressman Allard Lowenstein (they called him Al) was considered to be an obstacle to CIA domination when he was president in 1950-51, although it is not known whether he was witting. Tom Hayden, working with the SDS, also tried to push the NSA to the left, while Gloria Steinem was working for the CIA when she directed CIA-funded activities in the late 50’s and early 60’s. We also see appearances by people who would later become important nationally or internationally, including Fidel Castro, future Swedish Prime Minister Olof Palme, and notorious right-wingers Howie Phillips and Richard Viguerie.

Patriotic Betrayal goes into exhaustive detail of the inner workings of the NSA from year to year, and often from week to week. While this level of detail establishes the breadth and depth of the author’s knowledge, it could be debated whether she has trimmed enough of the details from what the author has told us was earlier even much longer. The author does successfully give us the final conflict as a real-life spy thriller, with insiders trying to wrest control from the CIA and expose the CIA’s role in the NSA, the CIA and its agents trying to block the effort and to punish the organization for these efforts, and a ragtag band of journalists and activists literally risking assassination to get the story into print.

At fifty years’ remove from most of these events it’s hard to imagine so much effort and money invested in an organization of student governments to make sure the Commies’ student organization didn’t gain the upper hand. It’s almost Spy v. Spy stuff. It’s also ironic, of course, that the CIA’s idea of promoting democracy in even this voluntary group was to install its own men into positions of power, fund them, and tell them what to do. Ultimately this is the most important lesson: the dangers of secret government setting up secret activities to subvert democratic institutions. When Ramparts broke the story the secret government and its allies in Congress cooperated to squelch or neutralize the revelations. Patriotic Betrayal is an important revelation of these Cold War events.

by: Jack McCullough
Sat May 02, 2015 at 10:28:15 AM EDT

Find this story at 2 May 2015

Copyright greenmountaindaily.com

‘Gaan jullie stenen gooien?’ Inlichtingenoperatie rondom studentenprotest

Dat studenten actie voeren tegen aangekondigde bezuinigingen op het onderwijs is van alle tijden. Daar is niets staatsondermijnend aan. Des te meer opmerkelijk dat diverse actieve studenten gedurende de acties en betogingen door de Regionale Inlichtingendienst en geheime dienst AIVD benaderd zijn met de vraag informant te worden.

Eind 2009 stak er langzaam een storm van protest op tegen de bezuinigingen in het onderwijs. Al jaren wordt er zowel binnen de politiek als vanuit wetenschappelijke hoek geroepen dat er geïnvesteerd moet worden om het Nederlandse onderwijs op peil te houden. De regering van CDA en VVD met gedoogpartner PVV vindt echter dat ook het onderwijs moet korten in verband met de algemene economische malaise. De studentenbonden, maar ook docenten keerden zich tegen het beleid van staatssecretaris Zijlstra van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).

Naast de ‘officiële’ organen van studenten (LSVB en IOS) en de jongerenorganisaties van enkele politieke partijen (Dwars en Rood) ontstond er een keur aan actiegroepen. Verspreid over het land richtten studenten clubs op als de Kritische Studenten Utrecht (KSU), Kritische Studenten Nijmegen Arnhem (KSNA), Kritische Studenten Twente (KST), Professor Protest (Amsterdam), SACU (Studenten Actie Comité Utrecht), Onderwijs is een Recht (OIER, Landelijk) en de comités SOS Nijmegen en SOS Amsterdam.

Actiegolf

Vanaf april 2010 tot de zomer van 2011 spoelde een golf aan acties over het land. Ludieke acties op straat of in universiteiten, bezettingen van hogescholen en faculteiten en demonstraties in verschillende steden. In het najaar van 2010 nam het protest in omvang toe en in januari 2011 demonstreerden ruim 10.000 studenten tegen de bezuinigingen.

Doel van de acties was van meet af aan duidelijk: geen kortingen op het onderwijs, zeker in een tijd dat de werkloosheid toeneemt. Ook al leefde er groot ongenoegen over het kabinet en gedoogpartner PVV, de regering omverwerpen was nooit een doelstelling. Oppositiepartijen en universiteits- en schoolbesturen verzetten zich samen met de studenten.

Nu lopen ludieke acties, bezettingen en demonstraties wel eens uit de hand, maar zoals onderzoek van Buro Jansen & Janssen naar demonstratierecht in Den Haag heeft uitgewezen, gebeurt dit zelden. Als er al ongeregeldheden plaats vinden, zijn lang niet altijd de actievoerders de schuldigen. Veelal is het ook te wijten aan het optreden van de politie. Bij grote demonstraties is vaak ook een overmacht aan mobiele eenheid aanwezig. De laatste jaren blijven ernstige rellen dan ook uit.

Begin 2011, op het hoogtepunt van de protestgolf, deed zich echter iets geks voor. Op de ochtend van vrijdag 21 januari meldde VVD-burgemeester Van Aartsen aan de NOS dat ‘de gemeente Den Haag aanwijzingen had dat radicalen de studentendemonstratie van vandaag willen verstoren’. Van Aartsen zei dat de politie die aanwijzingen baseerde op informatie afkomstig van ‘open en gesloten bronnen’.

Tijdens die demonstratie vonden er enkele schermutselingen plaats, maar of daar de ‘radicalen’ bij betrokken waren waar Van Aartsen eerder die dag op doelde, bleef onduidelijk. De open bronnen zouden websites, pamfletten en allerlei bladen zijn. Bij gesloten bronnen kan het gaan om telefoon en internet taps, observaties, maar ook informanten en infiltranten.

Zoals verwacht vond er een relletje plaats op het Plein voor het Tweede Kamergebouw en op het Malieveld. De politie meldde dat een deel van de aangehouden jongeren deel uit zou maken van radicale groeperingen. Volgens burgemeester Van Aartsen waren de arrestanten leden van de linkse groep Anti-Fascistische Aktie, zo meldde de NOS die avond.

Radicalen

Volgens de demonstranten liepen er tijdens de betoging veel agenten in burger mee en was de ME dreigend aanwezig. Dit kan het gevolg zijn geweest van de dreigende taal van de burgemeester. De ‘radicalen’ moesten per slot van rekening in de gaten worden gehouden. Van de 27 verdachten (cijfers van de politie) werden er nog op dezelfde dag 22 vrijgelaten.

Vijf verdachten werden maandag 24 januari voorgeleid. Volgens het openbaar ministerie bevonden zich hieronder ‘enkele niet-studenten’. Het zou gaan om een 27-jarige man uit Spanje, een 22-jarige man uit Haarlem, een 21-jarige Amsterdammer, een 26-jarige inwoner van Wassenaar en een 18-jarige Delftenaar.

Het OM maakte niet duidelijk wie nu wel of niet student was. Een HBO-student Arts and Sciences kreeg 8 weken onvoorwaardelijk opgelegd, een student politicologie en geschiedenis 80 uur werkstraf, een bouwkundestudent 40 uur werkstraf en een student toerisme een boete van 500 euro.

Alle verdachten en advocaten spraken van excessief politiegeweld. “De ME mishandelde vrouwen en kinderen” en “ik smeet vrijdag een aantal stenen, nee, geen bakstenen, naar de ME, omdat het geweld dat de politie gebruikte me diep schokte.” De rechter moest toegeven dat het optreden van de politie “niet de schoonheidsprijs verdiende.”

De veroordeelden waren allemaal studenten, zelfs de Spanjaard. Waarom logen burgemeester, politie en OM zowel voor als na de demonstratie over ‘radicalen’? Bespeelden zij de media om zo studenten in een verkeerd daglicht te plaatsen? En waar kwamen die radicalen plotseling vandaan? Na de demonstratie waren de radicalen volgens de burgemeester deelnemers aan de actiegroep AFA. Welke kennis had de politie en vanwaar werd die ingezet?

De gebeurtenissen rondom de demonstratie van 21 januari richtte de aandacht op iets dat al maanden aan de gang was. Vanaf het begin van de studentenprotesten is de overheid bezig geweest om het verzet in kaart te brengen, studenten te benaderen, informanten te werven, te infiltreren en zicht te krijgen op verschillende groepen. Niet de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) of het Interstedelijk Studenten Overleg (IOS) zouden een gevaar vormen, maar andere ‘radicalere’ studentikoze actiegroepen.

Benadering

In april en mei 2010 werd ‘Marcel’ gebeld door een man die zei dat hij van de recherche was en zichzelf Veerkamp noemde. Van welke afdeling en in welke hoedanigheid de beambte contact opnam, vertelde hij niet. Veerkamp werkt echter voor de Regionale Inlichtingendienst Utrecht, zoals uit een andere benadering blijkt. (zie Observant 58, Voor de RID is Griekenland ook een gevaar). De ‘rechercheur’ wilde graag geregeld contact met Marcel.

Marcel is student en actief voor het Studenten Actie Comité Utrecht (SACU) dat nauw samenwerkt met de Kritische Studenten Utrecht (KSU). Beide actiegroepen richten zich op de bezuinigingen op het onderwijs, maar plaatsen die tevens in maatschappelijk perspectief. Naast bezettingen, demonstraties en acties organiseerden ze ook debatten, lezingen en discussies. De kritische studentengroepen hielden een weblog bij met verslagen, agenda en discussie, een open structuur.

De man van de ‘recherche’ wilde van Marcel uit eerste hand weten wat de Utrechtse studenten de komende tijd gingen doen. “Zij wilden graag weten wat ze van ons konden verwachten”, vat Marcel het telefonische onderhoud samen. Marcel vond het nogal vreemd dat de man hem benaderde. Voor demonstraties werd openlijk opgeroepen en de groep meldde deze zelfs bij de politie aan. Waarom zou hij dan achter de rug om van andere studenten met deze man gaan praten?

Al snel werd duidelijk waar het de man om te doen was. Tijdens een van de twee gesprekken vroeg hij Marcel of ze van plan waren om stenen te gaan gooien tijdens studentendemonstraties. Marcel was nogal overrompeld door deze vraag, het leek of de politie er op zat te wachten. Alsof er een behoefte bestond van de zijde van de overheid om de studenten te criminaliseren.

AFA

Waarom wordt een student in Utrecht benaderd met de vraag of de studenten stenen zouden gaan gooien? Als Marcel de enige benaderde actievoerder was geweest dan is de conclusie simpel. De man die hem belde is wellicht werkzaam voor de Regionale Inlichtingendienst (RID) en was op zoek naar een contact binnen de kritische studentengroepen met het oog op mogelijke toekomstige ongeregeldheden. RID’ers hebben zo ook contacten met voetbalsupporters, zoals die van FC Utrecht.

Hoewel het personeel van de RID professionals zijn in het misleiden van mensen, kan de opmerking betreffende ‘stenen gooien’ een verspreking zijn geweest. De benaderde Marcel is echter geen uitzondering. ‘Peter’ werd in een eerder stadium gebeld door iemand van de overheid. Hij is student in Amsterdam en was actief voor de actiegroep Professor Protest. Het is niet duidelijk of de man die hem benaderde dezelfde persoon is geweest die Marcel heeft gebeld. Peter werd gevraagd om als informant te gaan werken. Hij voelde daar niets voor en verbrak de verbinding.

De combinatie van verschillende benaderingen, het bestempelen van elementen bij een studentendemonstratie als zijnde ‘radicaal’ en het benoemen van de ‘linkse groep Anti-Fascistische Aktie’ is te toevallig. In het deelrapport Ideologische Misdaad uit 2005 en 2007 van de KLPD worden deelnemers van AFA expliciet genoemd als ideologische misdadigers, mensen die worden verdacht van het plegen van een misdaad uit ideologische, politieke motieven.

Zodra activisten van AFA door politie worden gezien als ideologische misdadigers en door het landelijk parket gelijk worden gesteld aan roof misdadigers (Strategienota aandachtsgebieden 2005 – 2010) dan is een inlichtingenoperatie gericht op studenten een logisch uitvloeisel indien AFA-activisten ook student zijn en actief binnen die groepen. Daarbij passen benaderingen, infiltratie, aftappen, observaties en andere geheime methoden. Kritische studentengroepen plaatsen de strijd tegen de bezuinigingen van het kabinet in een breder perspectief.

Actieve studenten zijn soms ook politiek actief of strijden voor bijvoorbeeld dierenrechten, ondemocratisch Europa of bijeenkomsten van de G8 of G20. Het optreden van de overheid in deze doet sterk denken aan de inlichtingenoperatie van de BVD rond de Amsterdamse studentenbond ASVA in de jaren ’60 en ’70. Het verschil leek dat Marcel en Peter niet door de inlichtingendienst (de AIVD) zijn benaderd, maar door de ‘recherche’. De recherche zou dan misschien de Nationale Recherche zijn geweest vanwege de ‘ideologische misdaad’.

Geheime dienst

Nu is de wijze waarop prioriteiten gesteld worden aan het werk van politie en parket onderhevig aan politieke druk. Prioriteiten veranderen jaarlijks, afhankelijk van gevoerde discussies in de Tweede Kamer en de doelstellingen van een individuele minister. Het is echter moeilijk voor te stellen dat studentenprotesten plotseling als een belangrijk strategiepunt zijn benoemd voor de Nationale Recherche. Beleid verandert meestal traag, het duurt een tijd voordat het opsporingsapparaat zich gaat richten op een andere prioriteit.

Niet de Nationale Recherche zat dan ook achter de studenten aan, maar de geheime dienst. De benadering van ‘Karin’ onderstreept dit. Zij werd benaderd door iemand van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het ministerie dat verantwoordelijk is voor het functioneren van de AIVD. Marcel en Peter zijn waarschijnlijk benaderd door functionarissen van de Regionale Inlichtingendiensten van Amsterdam en Utrecht.

Probleem is dat inlichtingenfunctionarissen meestal niet te koop lopen met hun naam en het werk dat ze verrichten. Indien je als burger zelf niet vraagt met wie je van doen hebt, kunnen zij niet de beleefdheid opbrengen om duidelijk aan te geven dat zij voor een inlichtingendienst werken.

Karin is student aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Zij is sinds eind 2010 betrokken bij het studentenverzet. In februari 2011 bezette zij samen met andere studenten het Bungehuis van de UvA. Aan de actiegroep waar zij deel van uitmaakte, Professor Protest, nam ook Peter deel.

Op 20 april 2011 werd Karin gebeld door een man die zich voorstelde als ‘Ivo Kersting’ (of Kertjens of Kerstman of Kerstland) van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties. Haar mobiele nummer was niet gebruikt als perstelefoon dus Ivo moet haar nummer via het Centraal Informatiepunt Onderzoek Telecommunicatie (CIOT) hebben verkregen.

Ivo belde vanuit Amsterdam met nummerherkenning en sprak Karin met haar voornaam aan. Zij was nogal overrompeld door het telefoontje. Hij vroeg of hij op een gelegen tijdstip belde waarop zij ontkennend antwoordde. Hij kon haar over een uur terugbellen, maar zei niet waarover. Karin vroeg het nog, maar Ivo zei, “nee, over een uur hoor je dat wel”.

Een uur later hing hij weer aan de lijn, nu zonder achternaam. “Hallo, weer met Ivo, van Binnenlandse Zaken. Wij zijn de studentenbeweging in kaart aan het brengen. Jij bent toch woordvoerder geweest van de Bungehuis bezetting? Je bent ons positief opgevallen, en je zou ons erg helpen als je met ons rond de tafel komt zitten om wat te debatteren over de studentenbeweging.”

Ivo heeft gedurende de telefoongesprekken op geen enkele manier uitgelegd wat voor functie hij op het ‘ministerie’ vervulde. Karin antwoordde dat ze geen tijd had en niet meer actief betrokken ws bij de studentenprotesten. Ivo leek een beetje van zijn stuk gebracht door haar resolute antwoord. “Oh, dat is jammer je zou ons echt enorm kunnen helpen, kan ik je niet overhalen?”, probeerde hij nog. Toen Karin ontkennend antwoordde, gooide hij zonder gedag te zeggen de hoorn op de haak.

Intimiderend

Medewerkers van de inlichtingendienst hebben de neiging zich boven de burger, de samenleving te plaatsen. Ze hebben toegang tot allerlei persoonlijke informatie waardoor mensen die benaderd worden zich erg geïntimideerd voelen. Karin vond de gesprekken met Ivo Kersting vervelend en intimiderend. Hij bleef aandringen, draaien, geveinsd vriendelijk doen en doordrammen terwijl zij toch duidelijk was met haar ontkenning.

Ivo belde namelijk na een paar minuten weer terug. Hij verontschuldigde zich niet dat hij zo onbeschoft de hoorn op de haak had gegooid, maar zei meteen dat ze geld kreeg voor deelname aan het gesprek. Hoewel Karin opnieuw zei niet mee te willen werken, bleef de functionaris aanhouden. “We kunnen ook in Amsterdam afspreken. Ben je in Amsterdam? Je woont toch in Amsterdam? Ik ben nu met een collega in de buurt dus dan zouden we even kunnen spreken?”

Blijkbaar wisten ze meer van haar dan ze hadden laten doorschemeren. Karin wees de agenten opnieuw af, maar op het drammerige af bleef Ivo aanhouden. “Anders spreken we af dat jij bepaalt waar en wanneer je af wilt spreken. Je zou ons echt enorm kunnen helpen.” De druk werd opgevoerd. Karin moest zich schuldig gaan voelen. Zij wilde niet meewerken terwijl Ivo en zijn collega zo redelijk waren.

Dat waren ze echter niet. Ze intimideerden haar en toonden geen respect voor haar standpunt. “Weet je wat, ik overval je nu natuurlijk. Misschien kan ik je anders volgende week bellen”, zei Ivo alsof hij haar ontkenning helemaal niet had gehoord. Opnieuw voor de tiende keer antwoordde Karin dat ze niet wilde afspreken, geen tijd en zin had.

Karin was overrompeld, maar was nee blijven zeggen. Achteraf realiseert zij zich dat ze blij was dat ze wist dat ze het volste recht had om te weigeren mee te werken. Na een spervuur aan vragen te hebben overleefd en geschrokken te zijn van de behandeling, bleef er alleen maar boosheid bij haar hangen. “Het is eigenlijk politie van de ergste soort omdat ze zich niet eens voordoen als politie, en het laten lijken alsof je gewoon een gezellig kopje koffie gaat drinken”, vat ze het maanden later samen.

“Veel studenten die benaderd worden zullen dusdanig geïntimideerd zijn dat ze gaan praten omdat ze niet durven te weigeren. Anderen zullen denken dat het om een gezellige discussie of om een debat gaat”, concludeert Karin. De geheim agenten gaven haar ook die indruk. “Ze deden alsof het heel erg zou helpen als ik met ze zou gaan debatteren over de studentenbeweging, alsof zij invloed hadden op de besluitvorming rondom de bezuinigingen”, voegt ze nog toe. Karin is er van overtuigd dat er zeker studenten zijn geweest die op het aanbod zijn ingegaan en met Ivo en zijn collega of andere functionarissen hebben gesproken.

Persoonsdossiers

Naast Marcel, Peter en Karin zijn er ook andere mensen benaderd vanaf het najaar van 2010 tot en met de zomer van 2011. Waarom wordt een inlichtingendienst ingezet tegen een groep studenten die protesteert tegen de bezuinigingen op het onderwijs? Niet om rellen te voorkomen, zoals bij voetbalsupporters. Bij risicowedstrijden communiceert de RID vooral met de burgemeester en met de driehoek over mogelijke ongeregeldheden, niet met de inlichtingendienst.

Dat er een uitgebreidere inlichtingenoperatie rondom de studentenprotesten op touw is gezet, maken de eerste stukken duidelijk die via de Wet openbaarheid van Bestuur (WoB) en de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WIV) zijn verkregen. De RID van de regiopolitie Haaglanden heeft op 27 januari 2011 een nabeschouwing van de studentendemonstratie opgesteld voor het Algemeen Commandant van de Staf grootschalig en bijzonder optreden (AC SGBO).

Of dit rapport alleen naar de algemeen commandant is gegaan, valt te betwijfelen. Op 21 maart 2011 schrijft rapporteur ‘R: 15:’ van de RID Haaglanden het verstrekkingrapport 1414/11 aan de AIVD. Het rapport gaat over een studentendemonstratie van 25 maart 2011. Er wordt in gemeld wie de organisator was van de betoging, de route en het aantal te verwachten demonstranten. Onduidelijk is of er delen van het rapport zijn achtergehouden.

Evenmin duidelijk is hoelang de overheid studenten al in kaart aan het brengen is. Duidelijk is wel dat er persoonsdossiers zijn samengesteld van individuele actievoerders. Op basis van die dossiers is de claim van burgemeester Van Aartsen, de politie en het Openbaar Ministerie rond de demonstratie van 21 januari 2011 te begrijpen. Of er provocateurs van politie of inlichtingendienst, mensen die aanzetten tot geweld, tussen de demonstrerende studenten rond hebben gelopen, is niet duidelijk. Wel waren er veel agenten in burger op de been en de ME trad onnodig hard op.

Marcel, Peter en Karin zijn fictieve namen.

Find this story at 26 March 2012

Police are cracking down on students – but what threat to law and order is an over-articulate history graduate?

For most of my life student politics has been little more than a joke. Suddenly it’s become both serious and admirable

Why are some of the most powerful people in Britain so terrified of a bunch of students? If that sounds a ridiculous question, consider a few recent news stories. As reported in this paper last week, Cambridge police are looking for spies to inform on undergraduate protests against spending cuts and other “student-union type stuff”. Meanwhile, in London last Thursday, a student union leader, Michael Chessum, was arrested after a small and routine demo. Officers hauled him off to Holborn police station for not informing them of the precise route of the protest – even though it was on campus.

The 24-year-old has since been freed – on the strict condition that he doesn’t “engage in protest on any University Campus and not within half a mile boundary of any university”. Even with a copy of the bail grant in front of me, I cannot make out whether that applies to any London college, any British university – or just any institute of higher education anywhere in the world. As full-time head of the University of London’s student union, Chessum’s job is partly to protest: the police are blocking him from doing his work. But I suppose there’s no telling just what threat to law and order might be posed by an over-articulate history graduate.

While we’re trawling for the ridiculous, let us remember another incident this summer at the University of London, when a 25-year-old woman was arrested for the crime of chalking a slogan on a wall. That’s right: dragged off by the police for writing in water-soluble chalk. Presumably, there would have been no bother had she used PowerPoint.

It all sounds farcical – it is farcical – until you delve into the details. Take the London demo that landed Chessum in such bother: university staff were filming their own students from a balcony of Senate House (the building that inspired the Ministry of Truth in Orwell’s Nineteen Eighty-Four, appropriately enough). Such surveillance is a recent tradition, the nice man in the University press office explains to me – and if the police wanted the footage that would be no problem.

That link with the police is becoming increasingly important across more and more of our universities. London students allege that officers and university security guards co-ordinate their attempts to rein in demonstrations while staff comment on the increased police presence around campus. At Sussex, student protests against outsourcing services were broken up this April, when the university called in the police – who duly turned up with riot vans and dogs. A similar thing happened at Royal Holloway university, Surrey in 2011: a small number of students occupied one measly corridor to demonstrate against course closures and redundancies; the management barely bothered to negotiate, but cited “health and safety” and called in the police to clear away the young people paying their salaries.

For most of my life, student politics has been little more than a joke – the stuff of Neil off the Young Ones, or apprentice Blairites. But in the past few years it has suddenly become both serious and admirable, most notably with the protests of 2010 against £9,000 tuition fees and the university occupations that followed. And at just that point, both the police and university management have become very jumpy.

For the police, this is part of the age-old work of clamping down on possible sources of civil disobedience. But the motivation for the universities is much more complicated. Their historic role has been to foster intellectual inquiry and host debate. Yet in the brave new market of higher education, when universities are competing with each other to be both conveyor belts to the jobs market and vehicles for private investment, such dissent is not only awkward – it’s dangerously uncommercial. As Andrew McGettigan, author of The Great University Gamble, puts it: “Anything too disruptive gets in the way of the business plan.”

Last month it appeared that Edinburgh University had forced its student union to sign a gagging clause (now withdrawn). No union officer is allowed to make any public criticism of the university without giving at least 48 hours’ notice. University managers reportedly made that a deal-breaker if the student union was to get any funds.

The managers of the University of London want to shut down the student union at the end of this academic year. The plan – which is why Chessum and co were marching last week – is to keep the swimming pool and the various sports clubs, but to quash all university-wide student representation. After all, the students are only the people paying the salary of the university vice-chancellor, Adrian Smith – why should they get a say? The plan, it may not surprise you to learn, was drawn up by a panel that didn’t number a single student. What with sky-high fees and rocketing rents in the capital, you might think that the need for a pan-London student body had never been higher. But then, you’re not a university manager on a six-figure salary.

Where universities were historically places of free expression, now they are having to sacrifice that role for the sake of the free market. For students, that comes in the form of a crackdown on dissent. Yet the twentysomethings at university now will end up running our politics, our businesses and our media. You might want these future leaders to be questioning and concerned about society. Or you might wonder whether sending in the police to arrest a woman chalking a wall is proportionate. Either way, you should be troubled.

Aditya Chakrabortty
The Guardian, Monday 18 November 2013 20.00 GMT

Find this story at 18 November 2013

© 2013 Guardian News and Media Limited or its affiliated companies. All rights reserved.

Ideologische orde: Gaan we protesteren? Inlichtingenoperatie studentenprotesten ‘Gaan we stenen gooien?’ deel 2

Diverse studentendemonstraties van de afgelopen jaren werden in potentie als het plegen van een misdrijf beschouwd, zo blijkt uit documenten die J&J in handen kreeg via de Wob. Bescherming van de openbare orde komt steeds meer in het teken te staan van het verzamelen van inlichtingen zonder dat hierbij duidelijk wordt waarvoor, en wat er mee gebeurt. Burgemeesters, College van B&W’s en gemeenteraden weten niets van deze operaties af.

Van eind 2009 tot de zomer van 2011 demonstreerden studenten en docenten tegen de bezuinigingen in het onderwijs. In die periode werden diverse actieve studenten in Utrecht en Amsterdam benaderd door de inlichtingendienst.

In het eerdere artikel ‘Gaan we stenen gooien?’ worden deze benaderingen in verband gebracht met het persbericht van de operationele driehoek van Den Haag van 20 januari 2011. De avond voorafgaande de demonstratie meldde burgemeester Van Aartsen namelijk dat ‘de gemeente Den Haag aanwijzingen had dat radicalen de studentendemonstratie van vandaag willen verstoren’. De burgemeester zei dat de politie die aanwijzingen baseerde op informatie afkomstig van ‘open en gesloten bronnen’.

Tijdens de demonstratie op die dag vonden er enige schermutselingen plaats op het Plein voor het Tweede Kamergebouw en op het Malieveld. De NOS meldde dat volgens de driehoek de 27 verdachten (cijfers van de politie) leden zouden zijn van de linkse groep Anti-Fascistische Aktie (AFA). Van de 27 verdachten werden er nog op dezelfde dag 22 vrijgelaten.

Inlichtingenoperatie

Naast deze benaderingen bleek het politie-apparaat een inlichtingenoperatie op touw te hebben gezet waarbij niet alleen studenten, maar ook politieke partijen in de gaten werden gehouden. Namen van sprekers en ‘bekende’ actievoerders werden aan het dossier toegevoegd om de ‘radicale’ claim van burgemeester Van Aartsen te onderbouwen.

Al die inlichtingen bleken echter boterzacht, zoals Van Aartsen in de operationele driehoek van donderdag 20 januari 2011 moest toegeven: “De burgemeester geeft aan dat hij de verstrekte informatie van de AIVD onbevredigend vindt en schorst het driehoeksoverleg.” De burgemeester belde de baas van de AIVD die meldde dat hij “niet meer informatie kan verstrekken, anders dan dat het om personen van AFA zou gaan die naar Den Haag zouden willen komen.”

De chef van de AIVD zou tijdens het telefoongesprek met Van Aartsen hebben gezegd dat “Zij [antifascisten, red.] de neiging zullen hebben om zich te mengen onder de demonstranten en gewelddadig willen optreden.” Zodra het driehoeksoverleg werd hervat, deed een van de directeuren van politie Haaglanden er nog een schepje bovenop: “Daaruit (diverse open bronnen) blijkt dat meerdere personen zich mogelijk radicaal willen manifesteren.”

Eerst vond Van Aartsen de AIVD-informatie onbevredigend, wist de politie van niets en enkele minuten later was er sprake van dat de horden “van een vijftal groepen met een verschillende achtergrond, maar alle van linkse signatuur” de volgende dag de stad zouden bestormen. “Daaronder zijn anarchistische en antiglobalistische groeperingen met een extreem karakter”, voegde de politie er nog aan toe.

Scenario’s werden aangescherpt. Tijdens het driehoeksoverleg werd een persbericht opgesteld. ‘De Haagse Driehoek heeft aanwijzingen dat radicale groeperingen de studentendemonstratie van vrijdag willen aangrijpen om de openbare orde in Den Haag te verstoren.’ De bronnen van de Driehoek waren ‘gesloten en open bronnen.’ Dit suggereerde dat de inlichtingendienst over informanten beschikte en dat er actief op internet en in actiecentra was gezocht naar oproepen om te gaan rellen.

Uit de laatste alinea van het verslag van de driehoek van 20 januari 2011 blijkt echter dat er geen enkele aanwijzing was dat radicalen de demonstratie zouden verstoren: ‘De driehoek besluit voorts dat de burgemeester een noodbevel zal uitvaardigen, indien er concrete aanwijzingen zijn dat bepaalde personen die op de demonstratie afkomen de orde daadwerkelijk gaan verstoren en de politie voorts verwacht dat het uitvaardigen van een noodbevel ondersteunt bij het aan kunnen houden van dergelijke personen.’

Een opruiend persbericht van de gemeente Den Haag over ‘radicalen en een studentendemonstratie’, insinuaties van de AIVD, een politie die gespannen de demonstratie tegemoet trad en volgens de rechter weinig hoffelijk met de demonstranten omging en benaderingen van studenten door inlichtingendiensten in diverse steden. Wat ging er vooraf aan de demonstratie van 21 januari 2011 en wat speelde zich af in 2010 en 2011 rond de protesten van studenten en docenten tegen bezuinigingen in het onderwijs?

Anarcho-extremisten

Jaarlijks slaat de inlichtingendienst AIVD alarm over het gevaar voor de democratische rechtsorde door toedoen van Antifascistische Actie (AFA). In het jaarverslag over 2009 wordt gemeld dat ‘de dreiging uit de kleine kring extremisten rond Antifascistische Actie onverminderd hoog blijft. Die kern is in 2009 niet gegroeid, maar de aanhang die zij weet te genereren wel. De harde kern van AFA omvat enige tientallen personen.’

In 2010 maken de antifascisten deel van een groter contingent van activisten: ‘De AIVD heeft in 2010 geconstateerd dat sprake is van toenemende samenwerking tussen de verschillende linkse actiegroepen. Dat wil zeggen dat het onderscheid tussen de groeperingen die zich richten op antifascisme, antiglobalisering, milieu, dierenrechten en – in mindere mate – op asiel- en vreemdelingenbeleid, vervaagt.’

Het jaar daarop heeft de dienst een term gevonden voor deze multi-activisten: ‘anarcho-extremisten’. ‘Anarcho-extremisten zijn op vele terreinen en in diverse samenstellingen actief. Zo waren begin 2011 Amsterdamse anarchisten met AFA-Den Haag nauw betrokken bij de uit de hand gelopen studentendemonstratie in Den Haag’ (jaarverslag AIVD 2011).

In 2012 wordt het anarcho-extremisme direct gekoppeld aan een nieuwe ideologie, het vandalisme. ‘In 2012 zag de AIVD uit anarcho-extremistische hoek voornamelijk vandalisme bij diverse objecten in verband met hun ‘antikapitalistische’ strijd. Anarcho-extremisten hebben in 2012, in het kader van hun ‘internationale solidariteit’, diverse activiteiten ondernomen.’

Het noemen van de studentendemonstratie in Den Haag in het jaarverslag van 2011 past naadloos bij de term ‘multi-activisten’ dat voortkomt uit AFA, of in ieder geval de antifascisten. De dienst is ook trots op haar informatie-positie en geeft zichzelf een schouderklopje: ‘De AIVD heeft in het onderzoek naar antifascisme nauw contact gehad met de RID.’ [Regionale Inlichtingendienst, red.]

De activiteiten van de AIVD en RID resulteerden in het in goede banen leiden van de verschillende dreigende confrontaties tussen antifascisten en extreem-rechts (AIVD jaarverslag 2009). Niet alleen de RID wordt bij de strijd tegen de anarcho-extremisten betrokken, ook de wetenschap: ‘De AIVD heeft in 2010 gewerkt aan een grotere doelmatigheid door middel van systematische prioritering van onderzoeken, een betere samenwerking met enerzijds de Regionale Inlichtingendiensten en anderzijds buitenlandse diensten, en door vaker aansluiting te zoeken bij de wetenschap (academic outreach).’ (AIVD jaarverslag 2010)

Daarnaast werd het onderscheid tussen het verzamelen van informatie ten behoeve van het openbare orde- en inlichtingenbeleid ten aanzien van politiek actieve groeperingen steeds diffuser. Dreiging is het toverwoord in het project RID 2015: ‘De vorming van de nationale politie en de organisatorische veranderingen die hiervan het gevolg zijn hebben mede geleid tot een heroriëntatie op de samenwerking met de Regionale Inlichtingendiensten. Het project RID2015 moet ertoe leiden dat de inzet van de RID ten behoeve van het vroegtijdig onderkennen van opkomende dreigingen in de regio efficiënter wordt.’ (AIVD jaarverslag 2011).

Zoals verschillende studentenorganisaties zich voorbereidden op de landelijke demonstraties in Den Haag en Amsterdam, zo werkten de politie en de inlichtingendiensten aan het koppelen van studenten aan antifascisten of anarcho-extremisten. Regiopolitie Utrecht PL0910 2010295357-1: ‘Vandaag was er een studenten demonstratie op de Uithof tegen de bezuinigingsplannen op het onderwijs. De demonstratie begon om 12.30 uur voor het Minnaert gebouw op de Leuvenlaan. Vanaf daar liepen ongeveer een kleine 200 demonstranten, voornamelijk studenten en een handjevol linkse betogers (type anarchist/kraker), in optocht in de richting van de Heidelberglaan.’

Het feit dat die ‘linkse’ demonstranten misschien ook studenten hadden kunnen zijn, kwam niet bij de functionarissen op. Enkele agenten ‘hebben een auto gecontroleerd met linkse demonstranten, geen studenten. In de auto, een Volkswagen Golf met het kenteken … zaten drie mannen en de bestuurder was … geboren in 1978. Zij kwamen vanuit Rotterdam om te demonstreren en liepen met een groot stuk karton met daarop een tekst (PL0910 2010295357-1).’

Geen incidenten

In het hele land werden in 2010 betogingen georganiseerd. Zoals op 21 mei op het Amsterdamse Museumplein waar rond de 5.000 mensen op afkwamen. De manifestatie en mars verliepen rustig. Er waren enkele ’tegen demonstranten’ die pleitten voor afschaffing van de basisbeurs voor studenten.

Hoewel de demonstratie door de Amsterdamse Driehoek benaderd werd met termen als ‘dreigingsanalyse’, ‘Conflict en Crisisbeheersing’ en ‘Capaciteitsmanagement bewaken en beveiligen’ verliep het protest gemoedelijk. Er bleek in Amsterdam nog geen sprake van het opzetten van een inlichtingen-operatie, maar dit was wel de periode waarin de eerste studenten werden benaderd om als informant voor de inlichtingendiensten te komen werken.

Met een inlichtingen-operatie was men in Den Haag al wel begonnen. Op 10 februari 2010 demonstreerde een groep MBO-studenten in de hofstad waar 100 personen aan deelnamen. Het Haagse Bureau Regionale Informatie (BRI) had een informatierapport over de organisatoren en deelnemers samengesteld dat niet openbaar werd gemaakt door de Haagse politie. Ook voor een demonstratie op 25 maart 2010 (400 deelnemers) werd een zogenoemd verstrekkingsrapport opgesteld door BRI Haaglanden. Ook dit rapport werd niet openbaar gemaakt.

In het plan van aanpak voor de ‘manifestatie comité SOS 25 maart 2010’ wordt verwezen naar een spontane blokkade van het ministerie van OC&W enkele dagen eerder: ‘Op donderdag 18 maart 2010 vond een spontane demonstratie plaats van ongeveer 50 studenten. […] Hierop besloten het paraat Peloton in te zetten. […] Er hebben zich bij deze demonstratie geen noemenswaardige incidenten voorgedaan.’ Of deze spontane actie een trigger is geweest voor de politie om meer inlichtingen te kunnen verzamelen, is niet duidelijk.

Eigenlijk is het vreemd. Al geruime tijd vonden er geen incidenten plaats bij protesten tegen de bezuinigingen. Ook niet op 18 maart 2010: ‘Ik verbalisant vroeg aan … of het om een aangemelde demonstratie ging. Hij verklaarde dat het om een niet aangemelde, maar spontane demonstratie ging. Vervolgens heeft collega … telefonisch contact opgenomen met bureau Conflict en Crisisbeheersing van politie Haaglanden, welke op haar beurt middels de directie van politie Haaglanden in overleg met de burgemeester trad. De Burgemeester besloot dat de demonstratie per direct beëindigd diende te worden. Tevens besloot de burgemeester dat er proces-verbaal moest worden aangezegd, terzake het niet hebben kennis gegeven van een demonstratie. Persoon verklaarde: ‘Dit is een spontane en vreedzame demonstratie, om aandacht te vragen voor de kwaliteit van het onderwijs en het behoud van studiefinanciering’ (PL1512 2010059606-1 donderdag 18 maart 2010 omstreeks 08.30 uur).’

De student kreeg een boete voor het uiten van zijn mening, omdat de burgemeester van Den Haag niet tijdig op de hoogte was gesteld. Dat is naast een enkele bezetting (vaak met toestemming van de schoolbesturen) de enige ‘zware overtreding’. Het aantal demonstraties was aanzienlijk, ook de opkomst, maar incidenten bleven dus uit. Op 29 november 2010 demonstreerden 1.500 studenten op het Plein in Den Haag, op 8 december 200 docenten. In Utrecht demonstreerden op 10 december 200 studenten, op 16 december 30. In Arnhem gingen 10 december 500 studenten de straat op, in Amsterdam 5.000.

Internet surveillance

Waarom er inlichtingen worden verzameld rondom het buitenparlementaire protest van studenten en docenten, wordt ook niet duidelijk. De regiopolitie Gelderland Midden schrijft in het proces verbaal PL0745 2010137777-1 over een demonstratie van de Wageningse Studenten Organisatie dat ‘de sfeer goed was en er geen incidenten waren.’ Een deel van het proces-verbaal wordt echter geweigerd op grond van ’toezicht, controle en inspectie’ en ‘opsporing en vervolging’.

Volgens de Arnhemse politie is ‘het optreden van de politie erop gericht de demonstratie in goede banen te leiden en het handhaven van de openbare orde (brief primaire beslissing 6 februari 2012).’ Waarom dan informatie achterhouden over een gemoedelijk verlopen manifestatie? Ook het mutatierapport en het journaal/de mutaties van het protest in Amsterdam op 10 december 2010 wordt niet verstrekt.

En waarom worden in het mutatierapport over een demonstratie in Nijmegen de namen van de sprekers vermeld? ‘Op vrijdag 10 december 2010 omstreeks 13:30 uur heeft er een demonstratie plaatsgevonden door het centrum van Nijmegen. De studenten zijn gestart op het stationsplein te Nijmegen. … [weg gelakt] heeft het openingswoord gedaan. Hierop volgend heeft meneer … (weg gelakt) gesproken (PL081A 2010123893-1).’

Bij protesten en maatschappelijke onrust kijkt de overheid steeds vaker naar ontwikkelingen op het internet, met name sociale media. In de loop van 2010 wordt ook dit een belangrijke informatiebron in verband met de studentenprotesten. Dit gaat soms fout waardoor de politie een verkeerde inschatting maakt van de omvang van een manifestatie.

Op 29 november 2010 komt de operationele Driehoek van Den Haag samen en concludeert: ‘Visser (van politie Haaglanden) dat door oproepen op het internet het aantal verwachte deelnemers aan de demonstratie aan de LSVB-SP en Studentenraad TU aanzienlijk is toegenomen: van oorspronkelijk 50 naar ruim 1000.’ Deze conclusie is vreemd aangezien er in een eerder stadium overleg is geweest met de organisatoren.

Ook bij andere demonstraties worden sociale media en het internet afgestruind voor aanvullende informatie. In combinatie met een vooringenomen inlichtingen- en politie-apparaat kan het volgende bericht op het Forum voor de Vrijheid (FvdV) de trigger zijn geweest voor het persbericht van de Burgemeester van Den Haag om radicalen en studenten aan elkaar te verbinden. ‘Laatste nieuws: de AFA komt ook, om te rellen’, bericht het forum op 20 januari 2011 om 16:07 uur. (http://forum-voor-de-vrijheid.nl/vrijheid/archive/index.php/t-24493.html)

Drie dagen later stellen Anarchistische Groep Nijmegen en Anti-Fascistische Actie in een gezamenlijk persbericht dat zij niet hebben opgeroepen om geweld te gebruiken bij de demonstratie tegen de bezuinigingen op het hoger onderwijs van 21 januari 2011 in Den Haag. Het persbericht kwam echter te laat om de spin van de operationele Driehoek (politie, justitie en openbaar bestuur) van Den Haag nog in het voordeel van de studentendemonstratie te laten draaien.

Politiek en anarcho-extremisme

De scheiding tussen het ‘handhaven van de openbare orde’ en ‘inlichtingen inzamelen in verband met de bescherming van de democratische rechtsorde’ is flinterdun. RID Gelderland Zuid maakte bijvoorbeeld een verstrekkingsrapport openbare orde op. Het rapport met het nummer 0018762 en betrouwbaarheidscode informatie B3 (meestal betrouwbaar, gehoord/bevestigd) gaat over een actieweek met een informatiemarkt, een publiciteitsact, een discussie- en filmavond en een menselijke ketting. Nu kan de openbare orde in het geding zijn geweest, maar om studentenprotest tegen bezuinigingen in het onderwijs meteen op te schalen naar een risicowedstrijd in het betaald voetbal is nogal overdreven. Een publiciteitsactie van Red Bull belandt ook niet op het bord van de RID.

Een jaar later, eind januari 2011 gebeurt eigenlijk hetzelfde in Den Haag. Nu met meer consequenties voor enkele studenten dan in februari 2010 in Nijmegen. Vanaf begin januari 2011 krijgt de Haagse politie vanuit heel Nederland informatierapporten over studenten die willen deelnemen aan de manifestatie op het Malieveld op 21 januari 2011.

Regiopolitie Twente RID rapportnummer 2011…, betrouwbaarheidscode A (toelichting code Waar): ‘In de maand januari 2011 werd informatie ontvangen dat: Er op 21 januari ongeveer 18000 studenten naar Den Haag zullen vertrekken om deel te nemen aan de studentendemonstratie. Er vanuit Twente ongeveer 1500 studenten zullen vertrekken.’

Politie Gelderland Zuid verstrekkingsrapport 19893, betrouwbaarheidscode informatie A: ‘In verband met de studentenmanifestatie die gehouden wordt op 21 januari 2011 te Den Haag is bij de RID Gelderland-Zuid de navolgende informatie binnengekomen. In het totaal hebben 500 studenten van de Radboud Universiteit zich aangemeld voor het busvervoer naar genoemde manifestatie. Er zullen ook nog studenten reizen met een OV-kaart, deze zijn niet in het aantal opgenomen. Vanaf HAN (Hogeschool Arnhem/Nijmegen) zullen ook bussen met studenten vertrekken naar Den Haag. Op dit moment zijn er bij de RID nog geen aantallen bekend.’

Opvallend is dat de RID ook politieke partijen in de gaten houdt en meldt dat ‘door een Nijmeegse politieke partij ook een busregeling naar Den Haag wordt aangeboden.’ Waarom de RID dit in een verstrekkingsrapport opneemt, is onduidelijk.

Al eerder vielen politiek getinte opmerkingen in de documenten rond het studentenprotest op. De Amsterdamse politie schreef in het draaiboek van de demonstratie op 21 mei 2010 dat ‘de LSVb zijn achterban daarom inmiddels heeft opgeroepen niet op de PvdA te stemmen. Door de LSVb wordt dit ontkend; dit geluid is echter wel veelvuldig in de media te horen.’ De PvdA had in de periode voorafgaande de demonstratie aangegeven de bezuinigingen in het onderwijs van het kabinet Rutte 1 te zullen steunen. Waarom de politie het stemadvies van het LSVb in het draaiboek opneemt is onduidelijk.

Ditzelfde geldt voor de opmerkingen over de SP in de stukken met betrekking tot de demonstratie van 21 januari 2011. In het algemene draaiboek van de demonstratie van politie Haaglanden staat vermeld: ‘Binnen deze groep deelnemers is er de mogelijke deelname aan de manifestatie van diverse politieke partijen. … [weg gelakt] deze politieke partij heeft aangegeven bij de LSVb om de manifestatie te ondersteunen. De SP staat bekend als zeer aktie bereid en steunt daarin diverse demonstranten.’

Binnen de operationele driehoek van Den Haag van 19 januari 2011 wordt opgemerkt dat: ‘De SP wel de gelegenheid zal krijgen om in de demonstratie te participeren, maar niet de kans krijgt om de demonstratie ‘over te nemen’, zoals in het verleden nog wel eens gebeurde.’ Wie deze laatste opmerking heeft gemaakt, is onduidelijk. Het zal iemand van de politie of van de bestuursdienst van de gemeente zijn geweest. Opnieuw is onduidelijk waarom ambtenaren van het bevoegd gezag opmerkingen over bepaalde politieke partijen menen te moeten maken.

Opmaat

Na een jaar van protesten die allemaal zeer gemoedelijk zijn verlopen, lijkt de gemeente Den Haag het roer om te gooien. Er moet een stevig politie-apparaat worden neergezet en het liefst wil de driehoek de protesten uitsluitend op het Malieveld toestaan. Het LSVb gaat daarmee akkoord, maar de Haagse Studentenvakbond wil door de stad lopen om haar mening te kunnen uiten.

Dat Den Haag wil opschalen naar ‘oorlogssterkte’ blijkt uit een bijstandsaanvraag aan de commissaris van de Koningin van Zuid-Holland. De driehoek wil een peloton KMar (Koninklijke Marechaussee, militaire politie) inzetten op 21 januari 2011. De commissaris van de Koningin, Jan Franssen, wijst de aanvraag af: ‘Gelet op het feit dat de gevraagde bijstand kan worden geleverd door regiopolitiekorps(en) binnen de eigen provincie, zie ik geen aanleiding voor bijstandsverlening door de Kmar. Ten aanzien van de geldende wet- en regelgeving kan ik daarom geen akkoord geven op bijstandsverlening door de Kmar.’

Militaire politie op betogende studenten afsturen, de toon lijkt gezet. Korpschef Van Essen is verbolgen, burgemeester Van Aartsen geeft geen tegengas en ook het openbaar ministerie blijft stil. Van Essen is van oordeel dat ‘het kabinetsbeleid gericht is op een veel ruimere inzet van de KMar dan de Politiewet mogelijk maakt.’ De volgende keer zal hij dan ook opnieuw om bijstand van de KMar vragen.

De toon van de driehoek lijkt niet in relatie te staan met het relaxte studentenprotest tegen de bezuinigingen in 2010, maar met het profiel dat vooral de politie van de demonstranten heeft samengesteld. In een brief van 6 januari 2011 aan de leden van de operationele driehoek schrijft directeur opsporing en informatie over 21 januari dat ‘een demonstratieve tocht door de stad de interventiemogelijkheden door de politie bemoeilijkt.’ Bij deze opmerking in het kader van de risico inschatting maakt zij onderscheid tussen burgers en demonstranten: ‘De noodzaak bij een eventueel politieoptreden de demonstranten te scheiden van goedwillende burgers en evenementen.’

‘Goedwillende burger’ en ‘demonstranten’ lijken binnen het politiejargon niet te combineren. De demonstranten zijn op het moment van schrijven van deze brief nog geen anarcho-extremisten, maar de opschaling en de wijze van presentatie van het ‘probleem’ demonstranten, lijken wel een opmaat voor het radicale persbericht van 20 januari 2011.

In de dagen voorafgaande de demonstratie van vrijdag 21 januari komt de driehoek dagelijks bij elkaar. De samenwerking met het LSVb, de studentenvakbond die een statisch protest wil, lijkt goed. ‘… [weg gelakt] geeft aan dat de politie rond deze demonstratie actief gebruik maakt van de sociale media in nauwe samenwerking met de organisaties (operationele driehoek 19 januari 2011).’ Over de Haagse studentenvakbond is men minder te spreken: ‘… [weg gelakt] heeft bij deze demonstratie enige zorg bij het gebrek aan ervaring bij de organisatie. Het grootste risico rond deze tocht zit in het deel waarbij men in de buurt van de Malietoren komt.’ En de eerste tekenen van rellen die gaan plaatsvinden op vrijdag worden ingeluid: ‘… [weg gelakt] laat weten dat recente informatie binnen is gekomen, dat mogelijk Rotterdamse hooligans van plan zijn om bij de demonstratie aan te sluiten om zo de confrontatie met de politie aan te kunnen gaan. … [weg gelakt] meldt dat de voetbal eenheden bezig zijn om deze informatie te verifiëren …’

Opvallend aan de bewering dat er hooligans onderweg zouden zijn naar Den Haag, is dat het in de verdere berichtgeving niet meer terugkomt. De Haagse politie weigert wel de verstrekkingsrapporten van 17, 19 en 24 januari 2011 openbaar te maken, maar binnen zowel de mediacommunicatie als de operationele driehoek komt het onderwerp hooligans slechts één keer ter sprake. Was de komst van de Feyenoord-supporters op dezelfde manier aangekondigd als de komst van AFA? In de trant van: ‘Laatste nieuws: SCF komt ook!’ Ergens op Facebook of een forum post iemand deze tekst, kennelijk om te stoken. De Rotterdamse hooligans komen ook niet terug, en of het bericht geverifieerd is, wordt niet duidelijk uit de stukken.

Radicalen komen

In het ‘algemeen SGBO (Staf Grootschalig Bijzonder Optreden) draaiboek’ van de manifestatie lijken de radicalen nog geen plek te hebben gekregen. Alleen de SP wordt uitdrukkelijk vermeld. De beschrijving van de stand van zaken rond de protesten tegen de bezuinigingen lijkt ontspannen: ‘Na een serie kleine studentendemonstraties tegen de bezuinigingen in het onderwijs slaan diverse grote studentenorganisaties de handen ineen om een grote landelijke demonstratie te houden.’

Er wordt een demonstratie van rond de 15.000 studenten verwacht, waarvan het zwaartepunt vooral op het Malieveld zal komen te liggen. Een fluitje van een cent zou je zeggen, voor een gemeente die stelselmatig beweert jaarlijks duizenden demonstraties in goede banen te leiden. In het SGBO-draaiboek wordt gezinspeeld op mogelijke rellen: ‘Ondanks de uitgebreide voorbereidingen in samenspraak met de organisatoren, valt een kans op verstoringen van de openbare orde, intimidaties, kans op fysiek letsel en materiële schade voor publieke eigendommen niet uit te sluiten. Een confrontatie met de politie valt dan ook niet uit te sluiten.’

Waarom men geweld verwacht, wordt niet duidelijk. De Rotterdamse hooligans lijken niet te komen, van anarcho-extremisten is geen sprake in het draaiboek… nee, louter protesterende studenten. Draaiboeken worden gekenmerkt door een standaard-opzet die per evenement wordt ingevuld. Het is dan ook niet onlogisch dat specifieke calamiteiten niet in het draaiboek zijn verwerkt. Als er inlichtingen zijn afkomstig van inlichtingendienst die wijzen op verstoringen van de openbare orde, worden die opgenomen in het draaiboek. De verschillende commandanten kunnen daarop anticiperen. Bij de scenario’s zal duidelijk worden vermeld waar verkennings- en arrestatie-eenheden op moeten letten. Hoewel diverse passages zijn weg gelakt, straalt het draaiboek een sfeer uit van een nog nader te volgen relaxte demonstratie.

Onder de oppervlakte borrelt er echter iets. De Haagse politie lijkt een hekel te hebben aan demonstrerende studenten (‘het zijn geen goedwillende burgers’), men wilde aanvankelijk het liefst de militaire politie inzetten en bij de inlichtingen lijkt de focus te zijn gericht op ‘linkse betogers (type anarchist/kraker)’, al dan niet georganiseerd. Binnen deze context meldt de AIVD dat leden van AFA aan de demonstratie zullen deelnemen. Of deze informatie te herleiden valt aan de posting op het Forum voor de Vrijheid is niet langer na te gaan, maar de bewering is niet erg substantieel, gelijk die over de deelname van hooligans.

‘De burgemeester geeft aan dat hij de verstrekte informatie van de AIVD onbevredigend vindt en schorst het driehoeksoverleg”’, vermeldt het verslag van de operationele driehoek van 20 januari 2011. Zodra de vergadering wordt voortgezet stelt de politie dat ‘uit (diverse open bronnen) blijkt dat meerdere personen zich mogelijk radicaal willen manifesteren.’ Tijdens dit overleg wordt in alle haast een persbericht in elkaar gezet. ‘De Haagse driehoek heeft aanwijzingen dat radicale groeperingen de studentendemonstratie van vrijdag willen aangrijpen om de openbare orde in Den Haag te verstoren door zich te mengen tussen de demonstranten en de confrontatie te zoeken.’ Een noodbevel wordt uitgevaardigd, de Haagse politie staat op scherp. De sfeer wordt dusdanig opgestookt dat het wachten is op rellen.

Mandarijnen

Die rel komt er ook, zowel op Het Plein voor de Tweede Kamer en bij het ministerie van OC&W. De politie beweert dat er met van alles is gegooid en dat daarbij drie politiefunctionarissen gewond zijn geraakt. Er wordt een foto verspreid van een gat in het wegdek, maar of daar stenen uit zijn verwijderd, blijft onduidelijk.

Een van de arrestanten verklaart: ‘”Ik zag dat deze jongens ineens de stenen uit de straat gingen halen. Ik vond dat geen goed idee. […] Mijn vrienden en ik en nog een aantal andere studenten liepen naar de jongens toe en zeiden dat zij niet de stenen moesten pakken. […] Ik zag dat de jongens de stenen los lieten (PL1551 2011015630-4)”.’ Een andere demonstrant beschrijft hetzelfde tafereel: “‘Ik zag dat er mensen toen stenen uit de straat haalden om deze te gaan gooien. We hebben toen een jongen daar nog voor belet. Daarna kwamen de politiepaarden eraan en toen zijn we met z’n allen terug gelopen (PL1532 2011015619-4)”.’

Vervolgens beweert de politie dat agenten werden belaagd met vuurwerk. Dat er vuurwerk is gegooid, is duidelijk. Een politiefunctionaris hierover: ‘”Ik verbalisant hoorde een harde knal die afkomstig was van vuurwerk. Ik verbalisant ben gaan zoeken naar degene die vuurwerk aan het gooien waren. […] Ik verbalisant zag dat een persoon het voorwerp richting de collega’s van de Mobiele Eenheid gooide (PL1561 2011015692-4)”.’ Of het vuurwerk echter de politie of demonstranten heeft geraakt, is niet duidelijk.

Een andere agent over het vuurwerk: ‘”Wij zagen dat het voorwerp gelijkende op een langwerpig voorwerp door de lucht vloog. Wij zagen dat het voorwerp tussen de rennende demonstranten viel (PL1512 2011015692-2)”.’ Wat is er dan wel gegooid? Enkele demonstranten gooiden met etenswaar. ‘”Werd de verdachte tijdens de studentendemo aangehouden terzake het gooien van eieren naar de Mobiele Eenheid. Werd besloten de verdachte hiervoor een mini pv te geven terzake baldadigheid (PL1551 2011015667-1)”.’

De eieren komen terug in het politiejournaal van 21 januari 2011: ‘”Politie bij het Mauritshuis worden bekogeld met eieren”.’ En een lunchpakket: ‘”Vervolgens voerde de ME een charge uit. Dus iedereen in paniek en rende door elkaar heen. Dus toen heb ik uit baldadigheid een boterham uit mijn tas gepakt en die heb ik toen in de richting van de ME gegooid (PL1532 2011015653-4)”.’ En ten slotte een serie mandarijnen. De vrienden die de stenengooiers tegenhielden, hebben elk een mandarijn naar de politie gegooid. ‘”Ja, mandarijnen, een per persoon, we waren met z’n drieën. Om de bus te besmeuren (PL1532 2011015619-4)”.’ Een agent bevestigt het smijten met fruit: ‘”Ik zag dat deze mandarijn op ongeveer een halve meter achter de ME hard op de grond terecht kwam (PL1551 2011015630-5)”.’

Waarom gooien mensen die protesteren mandarijnen, eieren, vuurwerk, boterhammen en plastic flessen naar de Mobiele Eenheid? Wie de beelden bekijkt van de charges van de ME, is getuige van opgefokte agenten, klaar om welke student dan ook te slaan. Over het gooien van etenswaar wordt weinig in de stukken van de Haagse politie vermeld. In Amsterdam lijkt de mate waarin met fruit en groenten wordt gesmeten van belang voor het ingrijpen. ‘Het gooien van eieren, tomaten, appels naar objecten en gebouwen kan, wanneer dit op grotere schaal plaatsvindt, kunnen leiden tot aanhouding’, vermeldt het operationele draaiboek van de demonstratie van 21 mei 2010 van de Amsterdamse politie.

De spanning in Den Haag bleek dusdanig groot dat een paar mandarijnen genoeg was om over te gaan tot charges. De rechter oordeelde achteraf dat het optreden van de politie tijdens de demonstratie van 21 januari in Den Haag bepaald niet de schoonheidsprijs verdiende. De Amsterdamse politie ging een stap verder. Hier werd een directe link gelegd tussen de heersende onvrede onder de studenten en het optreden van de politie. ‘Naar aanleiding van de demonstratie in Den Haag (21 januari 2011) is de sfeer onder een deel van de studenten grimmiger geworden. Het optreden van de politie en de houding van het kabinet met betrekking tot de studiefinanciering ligt hieraan ten grondslag (Deeldraaiboek demonstratie 4 februari 2011).’

AFA-sympathisant

De self fulfilling prophecy van de Haagse driehoek werd op 21 januari 2011 bewaarheid. De burgemeester had vooraf beweerd dat radicalen zich zouden mengen onder de demonstranten om de openbare orde te verstoren. De inlichtingendienst had beweerd dat het om leden van AFA zou gaan. De politie sprak ‘van een vijftal groepen met een verschillende achtergrond, maar alle van linkse signatuur. Daaronder zijn anarchistische en anti-globalistische groeperingen met een extreem karakter’, meldde de politie.

De anarcho-extremisten hadden het gemunt op het vernietigen van de hofstad, zo leek het wel, maar afgezien van wat eieren, mandarijnen, boterhammen, een enkel flesje en vuurwerk dat tussen de demonstranten terecht kwam, bleef het rustig. Alle arrestanten bleken studenten. Hoe zat het dan met die anarcho-extremisten en AFA leden?

Tussen de processen-verbaal bevindt zich het verhaal van aanhouding van een jongeman door stillen. Hij werd aanvankelijk als minderjarig behandeld, maar bleek dat nét niet meer te zijn. De politie beweert dat hij agenten heeft geslagen, maar de verklaringen van de diverse betrokken functionarissen zijn dusdanig verwarrend dat daarbij vraagtekens moeten worden gezet. Iedereen, inclusief verdachte, zijn het er over eens dat hij een vriend die werd gearresteerd te hulp is geschoten. Hij kreeg daarbij flinke klappen van diverse agenten.

In het verhaal van deze jongeman komt AFA ter sprake. ‘”U vraagt mij wat ik vervolgens deed. Ik heb gelijk […] (zijn vriend) bij zijn middel gegrepen, om hem los te kunnen trekken van die mannen. U vraagt mij waarom ik zo reageerde. Ik dacht dat die onbekende mannen neonazi’s waren en met hen heb ik geen goede verstandhouding. Ik ben namelijk een AFA-sympathisant. U vraagt mij of ik heb gehoord dat die onbekende mannen zich kenbaar maakten als politie zijnde. Nee, dat heb ik niet gehoord en ik had dat ook niet kunnen weten (PL1561 2011015672-6)”.’

De agenten in burger die de jongeman voor neonazi’s aanzag, waren leden van een arrestatie-eenheid. Het enige gearresteerde AFA-lid, die volgens de Haagse driehoek de orde zou komen verstoren, probeerde slechts de aanhouding van een vriend te voorkomen. De participerende radicalen van 21 januari in Den Haag lijken niet onder de demonstranten te moeten worden gezocht, maar in kringen van de politie en de Driehoek.

Echter, na afloop van de demonstratie blijkt de deelname van AFA-sympathisanten een vaststaand feit te zijn geworden. ‘Ook het feit dat de driehoek koos voor een persbericht vooraf over de mogelijke komst van radicalen, is naar de mening van de korpschef een goede geweest’, vermeldt het verslag van de operationele driehoek van 24 januari 2011. ‘Bij de protesttocht van de studenten van de Haagse Hogeschool van het Johanna Westerdijkplein naar het Malieveld, bleek de staart door een groep gevormd, welke in gedrag en uiterlijke kenmerken, sterk afweek van de Haagse Hogeschool studenten’, aldus het informatierapport van Bureau Regionale Informatie 24 januari 2011. Dit rapport werd opgesteld in het kader van de evaluatie van het politieoptreden en omdat er vragen zijn gesteld in de gemeenteraad over het politiegeweld.

In het evaluatierapport worden feiten geconstateerd die in het mutatierapport PL1581 2011015635-1 van vier verbalisanten die de demonstratie van de Haagse studentenvakbond hebben begeleid niet voor komen. De opstellers reppen over veel stokken, ‘soms metalen pijpen’, die de agenten in beslag hebben genomen voordat de demonstratie op gang kwam. De functionarissen schrijven dat ‘voorkomen moest worden dat lieden linksaf naar OCW zouden afbuigen.’ Deze opmerking wordt gevolgd door ‘geen bijzonderheden.’

Gedurende de betoging bleek in de praktijk slechts één persoon staande te zijn gehouden met opruiende dvd’s in zijn rugzak. Alle overige personen van deze groep studenten die werden aangesproken (in totaal vier) of die een proces-verbaal hebben gekregen, bevonden zich al op het Malieveld. Van een groep die ‘niet de uiterlijke kenmerken van studenten hadden’ is in de rapportage van de begeleidende agenten geen sprake.

Radicale studenten of studentikoze radicalen?

De radicalen blijken echter al binnen de studentenmassa’s te zijn geïnfiltreerd. Vanaf 21 januari staat de politie op scherp en worden mensen die in het profiel van ‘links’, ‘anarchist’ of ‘kraker’ passen vermeld als zijnde onderdeel uitmakend van het studentenprotest. ‘Opvallend was dat er nagenoeg geen studenten aanwezig waren. Betroffen veelal krakers figuren onder andere … (weg gelakt) gespot (PL0910 2011034542-1, 9 februari 2011 studentenprotestutrecht.nl).’

Op 4 februari 2011 wil een groep studenten een lawaaidemonstratie houden in Amsterdam. Zij willen in de binnenstad diverse gebouwen van de Universiteit van Amsterdam (UvA) bezoeken om daarmee hun ongenoegen te uiten over de bezuinigingen in het onderwijs. Tijdens het SGBO-overleg voorafgaande de demonstratie meldt de inlichtingendienst van de politie: ‘Op dit moment is er niet meer informatie bekend over de demonstratie. Er zijn wel aanwijzingen dat er zich radicaliserende personen in de groep studenten zullen bevinden, maar dat is nog niet zeker.’

In het kader van de risicoanalyse wordt gesteld dat er ‘nog niets bekend is over het mogelijk aansluiten van krakers bij de demonstratie.’ Wel zijn er ‘aanwijzingen dat er radicaliserende personen onder de studenten bevinden’, maar niets is zeker en van aansluiting van krakers is niets bekend. Een dag eerder werd bij het subdriehoek overleg in Amsterdam geconstateerd dat ‘de sfeer bij studentendemonstraties steeds grimmiger wordt.’ Welke demonstraties, naast die van 21 januari in Den Haag, dit dan zijn geweest, wordt niet duidelijk gemaakt.

Binnen de SGBO-studentendemo wordt de sfeer nog eens onderstreept: ‘De sfeer onder de studenten is grimmiger geworden. Dit naar aanleiding van het politieoptreden in Den Haag en het standpunt van het kabinet. Er dient rekening mee gehouden te worden dat zich onder de demonstranten enkele tientallen zullen bevinden die het geweld niet schuwen.’ Gezien de hoeveelheid documenten zou je verwachten dat de politie rekent op duizenden demonstranten, maar de schattingen lopen uiteen tussen 100 en 250 studenten. In het deeldraaiboek ordehandhaving wordt echter een directe link met 21 januari gelegd: ‘Eerdere soortgelijke demonstratie in Den Haag leidde tot openbare orde problemen waarbij 27 personen zijn aangehouden (Historie).’

Een dag voorafgaande de demonstratie doet de chef informatie (CHIN) er nog een schepje bovenop: ‘Er is info dat binnen het Comité SOS de mening is dat een confrontatie met de ME ook media aandacht kan geven, dus mogelijk confrontatie niet echt als negatief wordt gezien (03-02-11 16:36 chef informatie).’

Verkenningseenheden (Victor00) verspreiden zich op de dag van de demonstratie over de stad. Bij het Centraal Station moeten ze op groepen studenten letten, bij kraakpanden in het oosten en westen van de stad op activiteiten en bij de verzamelplek op de ‘radicalen’. ‘Victor00: Binnengasthuisstraat groepje van 15 studenten met enkele krakers (vier krakers). Dragen borden met tekst ‘wij gaan de crisis niet betalen’ en ‘oprutte’ (04-02-11 14:43 distributie centrum).’

Diverse personen worden specifiek in de gaten gehouden. Dit zijn naar alle waarschijnlijkheid de studerende ‘vier krakers’. ‘Om 14:46 meldt Victor00: … [weg gelakt] en … [gelakt] gezien … [gelakt] op Binnengasthuisterrein … [gelakt] is druk aan het bellen. Signalement volgt.’ Blijkbaar werd er getwijfeld: ‘Victor00: … [gelakt] is 100% positief herkend. Victor00: Bij … [gelakt] fon.) loopt … [gelakt] (04-02-11 15:10).’ De ‘radicalen’ worden scherp in de gaten gehouden, maar op basis waarvan wordt volstrekt niet duidelijk.

In een item van Pownews beklaagt de verslaggever zich over de belabberde opkomst. Zelfs hem wordt geen duimbreed in de weggelegd om mensen te interviewen. De verkenningseenheden volgen de ‘radicalen’ tot het eind van de demonstratie. ‘Victor00 om 16:11: Stuk of 20 personen, plus … [gelakt] gaat UVA-gebouw aan het Binnengasthuisterrein in, niet zijnde het Crea Café. Victor00 om 16:15: … [gelakt] is het pand weer uit samen met een ander persoon … [gelakt].’

De Haagse politie geloofde heilig in de gecreëerde radicale illusie. In een brief van 17 maart 2011 over de aankondiging van een demonstratie op 25 maart 2011 door het platform ‘Onderwijs is een recht’ wordt impliciet de relatie met de schermutselingen van 21 januari gelegd. ‘Het vorenstaande zou erop kunnen duiden dat deze demonstratie wordt georganiseerd vanuit links activistische organisaties, die mogelijk uit zijn op openbare orde verstoringen.’ Tijdens het Driehoeksoverleg van 23 maart 2011 voegt de politie daaraan toe: ‘Voorts is de organisator voornemens om een geluidswagen mee te nemen. Deze zelfde wagen is eerder door krakers gebruikt tijdens een demonstratie.’

Dat de politie de studenten stigmatiseert door hen als ‘radicalen’ te omschrijven, is vreemd, want men geeft ook toe dat er goede afspraken zijn gemaakt met de organisatoren. Een dag voorafgaande de demonstratie werd er een spandoek opgehangen in de Hofvijver. De politie wist meteen wie het gedaan had: ‘Op de Lange Vijverberg twee demonstrant uitziende personen aangesproken die verklaarden er niks mee te maken te hebben (PL1512 2011061722-1).’

Een dag later, na afloop van de demonstratie in Den Haag, schreef de directeur opsporing en informatie van de politie Haaglanden: ‘Op of omstreeks woensdag 9 maart 2011 kwam een verzoek binnen tot het houden van een demonstratie onder de noemer ‘Onderwijs is een recht’. De aanvraagster is gelieerd aan de krakerscene in Utrecht. In uw vergadering heeft u daarop besloten om naar aanleiding van deze informatie extra politiemaatregelen te nemen en een SGBO in te stellen. Er zijn geen verdachten aangehouden. Tijdens de demonstratie bleek een groot aantal deelnemers gelieerd is aan de krakersbeweging in den lande.’

Voorafgaande deze demonstratie, waaraan in totaal 150 studenten deelnamen, werd door het Bureau Regionale Informatie een informatierapport en een dreigingsinschatting opgesteld. Informatie van de RID Utrecht werd door de Haagse politie verwerkt. ‘… [weg gelakt] geeft aan dat de vrouw die de demonstratie organiseert, dat ook vrijdag in Utrecht heeft gedaan. Daar waren slechts 25 deelnemers. Het is dan ook denkbaar dat komende vrijdag ook weinig deelnemers komen (operationele driehoek Den Haag 21 maart 2011).’

Geen openbare maar ideologische orde

De inlichtingendienst van de politie heeft in het kader van haar taak ten aanzien van de openbare orde de bevoegdheid informatie te verzamelen ter voorkoming van verstoringen van de openbare orde. De burgemeester kan op basis van concrete aanwijzingen een demonstratie verbieden. Bij betogingen van extreem-rechts gebeurde dat in het verleden regelmatig. De burgemeesters oordeelden dan dat de kans op een tegendemonstratie en confrontatie met tegenstanders de orde zou verstoren.

Keer op keer oordeelden rechters dat de veronderstelling dat de orde verstoord zou gaan worden niet voldoende reden is om een demonstratie te verbieden. De aanwijzingen waren niet concreet. Bij de protesten van studenten tegen de bezuinigingen op het onderwijs valt op dat er op geen enkel moment concrete aanwijzingen zijn geweest dat er ordeverstoringen zouden plaatsvinden.

Wat wel zichtbaar is geworden, is dat de overheid een complete inlichtingenoperatie op touw heeft gezet om een relatie te leggen tussen krakers, anarchisten, linkse types en andere anarcho-extremisten enerzijds, en de protesten van studenten anderzijds. Deze operatie ging in het geheel niet over de openbare orde, maar om het identificeren van zogenaamde radicalen. De RID Den Haag en de AIVD vervulden bij deze operatie een sleutelrol.

Hoeveel informatie hiervan daadwerkelijk in allerlei dossiers is aanbeland, blijft onduidelijk. Wel is duidelijk dat er sprake is van een innig contact tussen de landelijke inlichtingendienst en de politie. ‘Meldingsformulier van het hoofd van de RID Haaglanden, 15 Haaglanden, RID referentie-nr 1414/11, Formulier met betrekking tot studentendemonstratie 25 maart 2011 te Den Haag.’

Dat deze relatie niet altijd vlekkeloos verloopt, wordt ook duidelijk aan de hand van inzage in de correspondentie tussen burgemeester Van Aartsen en het hoofd van de AIVD. ‘De burgemeester geeft aan dat hij de verstrekte informatie van de AIVD onbevredigend vindt en schorst het driehoeksoverleg (driehoeksoverleg 20 januari 2011).’ De burgemeester belt de baas van de AIVD die echter beweert dat hij ‘niet meer informatie kan verstrekken, anders dan dat het om personen van AFA zou gaan die naar Den Haag zouden willen komen.’ Daarbij is onduidelijk of de AIVD meer feitelijke informatie in handen heeft en die men niet prijs wil geven.

Het gaat bij protesten allang niet meer om de openbare orde, maar om de ideologische orde. Dit ligt in het verlengde van het concept ideologische misdaad dat het landelijk parket en de nationale politie hanteren. Hierbij ontwikkelt de politie zich als een soort inlichtingendienst die buitenparlementair verzet in de gaten houdt en de RID blijkbaar naar zich toetrekt. De openbare orde informatie wordt vermengd met de informatie over mogelijke staatsondermijnende activiteiten, lees ideologische groepen.

Slechts weinig bestuurders hebben zicht op deze activiteiten van de politie. De driehoek van Nijmegen, Enschede, Arnhem en Utrecht zijn allemaal buiten de inlichtingencommunicatie van de politie gehouden. ‘De gemeente Arnhem is noch beleidsmatig noch uitvoerend noch handhavend bij de door u genoemde studentenacties en/of studentengroep KSNA betrokken geweest. Ook op de agenda van de zogenaamde Driehoek komt het onderwerp studentenprotesten en/of studentengroepen in de door u genoemde periode (2009 – heden) niet voor’, schrijft de gemeentesecretaris van Arnhem.

Waarom informatie over politieke partijen en vreedzaam protesterende studenten dan in inlichtingendossiers belanden, is onduidelijk. Het feit dat iemand kraakt en student is en ook nog demonstreert tegen de bezuinigingen is blijkbaar voldoende om hem of haar aan te merken als ‘radicaal’. Als zo iemand dan ook nog deelneemt aan demonstraties van AFA, is er al snel sprake van anarcho-extremisme. Daarbij speelt de AIVD dan weer een rol.

In dit schimmenspel lijkt het allang niet meer om waarheid en feiten te gaan. De spin, het bespelen van de media en de gemeenteraad is het uitgangspunt. De rechtsorde is in dit verband door de driehoeken in verschillende steden vervangen door de ideologische orde. Een ieder moet hetzelfde denken, anders wordt je gebrandmerkt als ‘radicaal’ of ‘anarcho-extremist’. Protesteren als student tegen bezuinigingen in het onderwijs kunnen dan al snel worden omschreven als staatsgevaarlijke activiteiten.

Find this story at 10 July 2013

Police criticised and ridiculed over attempt to spy on students and protesters

Secret footage has revealed how a policeman tried to recruit an activist to feed him information about the political activities of students and other campaigners

Police chiefs have received a hefty dose of criticism, and ridicule, since it was revealed that one of their officers attempted to persuade an activist to spy on Cambridge University students.

As the Guardian disclosed here yesterday, a policeman approached a young activist and tried to recruit him as an informant.

Instead, the activist decided to expose the surveillance with the help of a concealed camera.

He recorded a meeting with the officer who said he wanted information about students, groups such as UK Uncut and Unite Against Fascism, and anti-fracking demonstrators.

A series of clips from the secret footage can be seen here, here, here, here and here.

Cambridge University did not want to comment, saying that it was a matter for the police. Cambridgeshire Police has only said :”Officers use covert tactics to gather intelligence, in accordance with the law, to assist in the prevention and detection of criminal activity.”

Today my colleague Hugh Muir takes an acerbic look at how “the secret snoopy state seeks to monitor the legitimate activity of those who might ask questions of it.”

Here’s a selection of what others have said.

The Cambridge University Student Union said they were “alarmed” and found it “absurd”.

They added :”Tactics such as these are not only intrusive, they also waste time targeting groups which are involved in making important and positive change in our society. We condemn the actions of the police in this matter and hope the Government will look critically at the use of surveillance measures by UK security forces.”

Cambridge Defend Education, an anti-cuts campaign named as a potential target of the infiltration, said :”The police will go to any lengths to gain ‘intelligence’ on activist groups, including deceiving women into long-term intimate relationships. It is telling that the police regard their activities as completely legitimate and legal, reflecting their crucial role in enforcing austerity policies through both violent and covert repression of those who oppose them.”

Rachel Wenstone, deputy president of the National Union of Students, said : “This revelation is an absolute scandal. This is yet another example of the questionable tactics that undercover police officers have taken in recent years to infiltrate campaign groups and extract information.We now need to know just how widespread this practice is.”

She added : “To group the activities of hardworking students’ unions within the same realm as those of the English Defence League is grossly offensive.”

The covertly-recorded footage had shown that the police officer also wanted information about the EDL, but recognised that the activist was on the wrong side of the political divide to provide those details.

Nick Pickles, director of Big Brother Watch, condemned the infiltration of “anti-fracking or educational campaign groups, where there is zero suspicion of any wrongdoing” as “a gross abuse of surveillance powers.”

“Coming after attempts to discredit the family of Stephen Lawrence and undercover officers fathering children with activists this episode makes clear why the police should not be able to approve their own undercover surveillance operations. Judicial oversight is essential if these kinds of abuses are to be prevented.

“Were it not such a stark reminder of the weak oversight of police intelligence operations you’d be forgiven for thinking this was the plot for a student film, albeit inspired more by David Brent than James Bond.”

“There should be a full, independent inquiry into the activities of this unit and I will be writing to the Independent Police Complaints Commission to ask that they investigate.”

Jules Carey, a solicitor at Tuckers’ law firm representing several campaigners taking action against the Metropolitan Police over the alleged behaviour of undercover officers, said of Cambridgeshire Police: “The force has clearly lost its way. There can be no justification in a democracy for attempting to deploy informants into student groups and protest organisations. The force should be seeking to uphold the fundamental right to protest, not taking cynical steps to undermine it”.

Isabella Sankey, director of policy for human rights campaigners Liberty, said: “After the scandalous infiltration of grieving families and environmental movements, police now set their sights on student activism.

“That any group which dares to dissent is apparently fair game should alarm anyone committed to proportionate policing and democracy itself. Proper judicial checks on police surveillance are badly overdue – Parliament must take responsibility and act.”

Find this story at 15 November 2013

© 2013 Guardian News and Media Limited or its affiliated companies. All rights reserved.

‘Gaan jullie stenen gooien?’ Inlichtingenoperatie rondom studentenprotest

Dat studenten actie voeren tegen aangekondigde bezuinigingen op het onderwijs is van alle tijden. Daar is niets staatsondermijnend aan. Des te meer opmerkelijk dat diverse actieve studenten gedurende de acties en betogingen door de Regionale Inlichtingendienst en geheime dienst AIVD benaderd zijn met de vraag informant te worden.

‘Gaan jullie stenen gooien?’

Eind 2009 stak er langzaam een storm van protest op tegen de bezuinigingen in het onderwijs. Al jaren wordt er zowel binnen de politiek als vanuit wetenschappelijke hoek geroepen dat er geïnvesteerd moet worden om het Nederlandse onderwijs op peil te houden. De regering van CDA en VVD met gedoogpartner PVV vindt echter dat ook het onderwijs moet korten in verband met de algemene economische malaise. De studentenbonden, maar ook docenten keerden zich tegen het beleid van staatssecretaris Zijlstra van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).

Naast de ‘officiële’ organen van studenten (LSVB en IOS) en de jongerenorganisaties van enkele politieke partijen (Dwars en Rood) ontstond er een keur aan actiegroepen. Verspreid over het land richtten studenten clubs op als de Kritische Studenten Utrecht (KSU), Kritische Studenten Nijmegen Arnhem (KSNA), Kritische Studenten Twente (KST), Professor Protest (Amsterdam), SACU (Studenten Actie Comité Utrecht), Onderwijs is een Recht (OIER, Landelijk) en de comités SOS Nijmegen en SOS Amsterdam.

Actiegolf

Vanaf april 2010 tot de zomer van 2011 spoelde een golf aan acties over het land. Ludieke acties op straat of in universiteiten, bezettingen van hogescholen en faculteiten en demonstraties in verschillende steden. In het najaar van 2010 nam het protest in omvang toe en in januari 2011 demonstreerden ruim 10.000 studenten tegen de bezuinigingen.

Doel van de acties was van meet af aan duidelijk: geen kortingen op het onderwijs, zeker in een tijd dat de werkloosheid toeneemt. Ook al leefde er groot ongenoegen over het kabinet en gedoogpartner PVV, de regering omverwerpen was nooit een doelstelling. Oppositiepartijen en universiteits- en schoolbesturen verzetten zich samen met de studenten.

Nu lopen ludieke acties, bezettingen en demonstraties wel eens uit de hand, maar zoals onderzoek van Buro Jansen & Janssen naar demonstratierecht in Den Haag heeft uitgewezen, gebeurt dit zelden. Als er al ongeregeldheden plaats vinden, zijn lang niet altijd de actievoerders de schuldigen. Veelal is het ook te wijten aan het optreden van de politie. Bij grote demonstraties is vaak ook een overmacht aan mobiele eenheid aanwezig. De laatste jaren blijven ernstige rellen dan ook uit.

Begin 2011, op het hoogtepunt van de protestgolf, deed zich echter iets geks voor. Op de ochtend van vrijdag 21 januari meldde VVD-burgemeester Van Aartsen aan de NOS dat ‘de gemeente Den Haag aanwijzingen had dat radicalen de studentendemonstratie van vandaag willen verstoren’. Van Aartsen zei dat de politie die aanwijzingen baseerde op informatie afkomstig van ‘open en gesloten bronnen’.

Tijdens die demonstratie vonden er enkele schermutselingen plaats, maar of daar de ‘radicalen’ bij betrokken waren waar Van Aartsen eerder die dag op doelde, bleef onduidelijk. De open bronnen zouden websites, pamfletten en allerlei bladen zijn. Bij gesloten bronnen kan het gaan om telefoon en internet taps, observaties, maar ook informanten en infiltranten.

Zoals verwacht vond er een relletje plaats op het Plein voor het Tweede Kamergebouw en op het Malieveld. De politie meldde dat een deel van de aangehouden jongeren deel uit zou maken van radicale groeperingen. Volgens burgemeester Van Aartsen waren de arrestanten leden van de linkse groep Anti-Fascistische Aktie, zo meldde de NOS die avond.

Radicalen

Volgens de demonstranten liepen er tijdens de betoging veel agenten in burger mee en was de ME dreigend aanwezig. Dit kan het gevolg zijn geweest van de dreigende taal van de burgemeester. De ‘radicalen’ moesten per slot van rekening in de gaten worden gehouden. Van de 27 verdachten (cijfers van de politie) werden er nog op dezelfde dag 22 vrijgelaten.

Vijf verdachten werden maandag 24 januari voorgeleid. Volgens het openbaar ministerie bevonden zich hieronder ‘enkele niet-studenten’. Het zou gaan om een 27-jarige man uit Spanje, een 22-jarige man uit Haarlem, een 21-jarige Amsterdammer, een 26-jarige inwoner van Wassenaar en een 18-jarige Delftenaar.

Het OM maakte niet duidelijk wie nu wel of niet student was. Een HBO-student Arts and Sciences kreeg 8 weken onvoorwaardelijk opgelegd, een student politicologie en geschiedenis 80 uur werkstraf, een bouwkundestudent 40 uur werkstraf en een student toerisme een boete van 500 euro.

Alle verdachten en advocaten spraken van excessief politiegeweld. “De ME mishandelde vrouwen en kinderen” en “ik smeet vrijdag een aantal stenen, nee, geen bakstenen, naar de ME, omdat het geweld dat de politie gebruikte me diep schokte.” De rechter moest toegeven dat het optreden van de politie “niet de schoonheidsprijs verdiende.”

De veroordeelden waren allemaal studenten, zelfs de Spanjaard. Waarom logen burgemeester, politie en OM zowel voor als na de demonstratie over ‘radicalen’? Bespeelden zij de media om zo studenten in een verkeerd daglicht te plaatsen? En waar kwamen die radicalen plotseling vandaan? Na de demonstratie waren de radicalen volgens de burgemeester deelnemers aan de actiegroep AFA. Welke kennis had de politie en vanwaar werd die ingezet?

De gebeurtenissen rondom de demonstratie van 21 januari richtte de aandacht op iets dat al maanden aan de gang was. Vanaf het begin van de studentenprotesten is de overheid bezig geweest om het verzet in kaart te brengen, studenten te benaderen, informanten te werven, te infiltreren en zicht te krijgen op verschillende groepen. Niet de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) of het Interstedelijk Studenten Overleg (IOS) zouden een gevaar vormen, maar andere ‘radicalere’ studentikoze actiegroepen.

Benadering

In april en mei 2010 werd ‘Marcel’ gebeld door een man die zei dat hij van de recherche was en zichzelf Veerkamp noemde. Van welke afdeling en in welke hoedanigheid de beambte contact opnam, vertelde hij niet. Veerkamp werkt echter voor de Regionale Inlichtingendienst Utrecht, zoals uit een andere benadering blijkt. (zie Observant 58, Voor de RID is Griekenland ook een gevaar). De ‘rechercheur’ wilde graag geregeld contact met Marcel.

Marcel is student en actief voor het Studenten Actie Comité Utrecht (SACU) dat nauw samenwerkt met de Kritische Studenten Utrecht (KSU). Beide actiegroepen richten zich op de bezuinigingen op het onderwijs, maar plaatsen die tevens in maatschappelijk perspectief. Naast bezettingen, demonstraties en acties organiseerden ze ook debatten, lezingen en discussies. De kritische studentengroepen hielden een weblog bij met verslagen, agenda en discussie, een open structuur.

De man van de ‘recherche’ wilde van Marcel uit eerste hand weten wat de Utrechtse studenten de komende tijd gingen doen. “Zij wilden graag weten wat ze van ons konden verwachten”, vat Marcel het telefonische onderhoud samen. Marcel vond het nogal vreemd dat de man hem benaderde. Voor demonstraties werd openlijk opgeroepen en de groep meldde deze zelfs bij de politie aan. Waarom zou hij dan achter de rug om van andere studenten met deze man gaan praten?

Al snel werd duidelijk waar het de man om te doen was. Tijdens een van de twee gesprekken vroeg hij Marcel of ze van plan waren om stenen te gaan gooien tijdens studentendemonstraties. Marcel was nogal overrompeld door deze vraag, het leek of de politie er op zat te wachten. Alsof er een behoefte bestond van de zijde van de overheid om de studenten te criminaliseren.

AFA

Waarom wordt een student in Utrecht benaderd met de vraag of de studenten stenen zouden gaan gooien? Als Marcel de enige benaderde actievoerder was geweest dan is de conclusie simpel. De man die hem belde is wellicht werkzaam voor de Regionale Inlichtingendienst (RID) en was op zoek naar een contact binnen de kritische studentengroepen met het oog op mogelijke toekomstige ongeregeldheden. RID’ers hebben zo ook contacten met voetbalsupporters, zoals die van FC Utrecht.

Hoewel het personeel van de RID professionals zijn in het misleiden van mensen, kan de opmerking betreffende ‘stenen gooien’ een verspreking zijn geweest. De benaderde Marcel is echter geen uitzondering. ‘Peter’ werd in een eerder stadium gebeld door iemand van de overheid. Hij is student in Amsterdam en was actief voor de actiegroep Professor Protest. Het is niet duidelijk of de man die hem benaderde dezelfde persoon is geweest die Marcel heeft gebeld. Peter werd gevraagd om als informant te gaan werken. Hij voelde daar niets voor en verbrak de verbinding.

De combinatie van verschillende benaderingen, het bestempelen van elementen bij een studentendemonstratie als zijnde ‘radicaal’ en het benoemen van de ‘linkse groep Anti-Fascistische Aktie’ is te toevallig. In het deelrapport Ideologische Misdaad uit 2005 en 2007 van de KLPD worden deelnemers van AFA expliciet genoemd als ideologische misdadigers, mensen die worden verdacht van het plegen van een misdaad uit ideologische, politieke motieven.

Zodra activisten van AFA door politie worden gezien als ideologische misdadigers en door het landelijk parket gelijk worden gesteld aan roof misdadigers (Strategienota aandachtsgebieden 2005 – 2010) dan is een inlichtingenoperatie gericht op studenten een logisch uitvloeisel indien AFA-activisten ook student zijn en actief binnen die groepen. Daarbij passen benaderingen, infiltratie, aftappen, observaties en andere geheime methoden. Kritische studentengroepen plaatsen de strijd tegen de bezuinigingen van het kabinet in een breder perspectief.

Actieve studenten zijn soms ook politiek actief of strijden voor bijvoorbeeld dierenrechten, ondemocratisch Europa of bijeenkomsten van de G8 of G20. Het optreden van de overheid in deze doet sterk denken aan de inlichtingenoperatie van de BVD rond de Amsterdamse studentenbond ASVA in de jaren ’60 en ’70. Het verschil leek dat Marcel en Peter niet door de inlichtingendienst (de AIVD) zijn benaderd, maar door de ‘recherche’. De recherche zou dan misschien de Nationale Recherche zijn geweest vanwege de ‘ideologische misdaad’.

Geheime dienst

Nu is de wijze waarop prioriteiten gesteld worden aan het werk van politie en parket onderhevig aan politieke druk. Prioriteiten veranderen jaarlijks, afhankelijk van gevoerde discussies in de Tweede Kamer en de doelstellingen van een individuele minister. Het is echter moeilijk voor te stellen dat studentenprotesten plotseling als een belangrijk strategiepunt zijn benoemd voor de Nationale Recherche. Beleid verandert meestal traag, het duurt een tijd voordat het opsporingsapparaat zich gaat richten op een andere prioriteit.

Niet de Nationale Recherche zat dan ook achter de studenten aan, maar de geheime dienst. De benadering van ‘Karin’ onderstreept dit. Zij werd benaderd door iemand van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het ministerie dat verantwoordelijk is voor het functioneren van de AIVD. Marcel en Peter zijn waarschijnlijk benaderd door functionarissen van de Regionale Inlichtingendiensten van Amsterdam en Utrecht.

Probleem is dat inlichtingenfunctionarissen meestal niet te koop lopen met hun naam en het werk dat ze verrichten. Indien je als burger zelf niet vraagt met wie je van doen hebt, kunnen zij niet de beleefdheid opbrengen om duidelijk aan te geven dat zij voor een inlichtingendienst werken.

Karin is student aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Zij is sinds eind 2010 betrokken bij het studentenverzet. In februari 2011 bezette zij samen met andere studenten het Bungehuis van de UvA. Aan de actiegroep waar zij deel van uitmaakte, Professor Protest, nam ook Peter deel.

Op 20 april 2011 werd Karin gebeld door een man die zich voorstelde als ‘Ivo Kersting’ (of Kertjens of Kerstman of Kerstland) van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties. Haar mobiele nummer was niet gebruikt als perstelefoon dus Ivo moet haar nummer via het Centraal Informatiepunt Onderzoek Telecommunicatie (CIOT) hebben verkregen.

Ivo belde vanuit Amsterdam met nummerherkenning en sprak Karin met haar voornaam aan. Zij was nogal overrompeld door het telefoontje. Hij vroeg of hij op een gelegen tijdstip belde waarop zij ontkennend antwoordde. Hij kon haar over een uur terugbellen, maar zei niet waarover. Karin vroeg het nog, maar Ivo zei, “nee, over een uur hoor je dat wel”.

Een uur later hing hij weer aan de lijn, nu zonder achternaam. “Hallo, weer met Ivo, van Binnenlandse Zaken. Wij zijn de studentenbeweging in kaart aan het brengen. Jij bent toch woordvoerder geweest van de Bungehuis bezetting? Je bent ons positief opgevallen, en je zou ons erg helpen als je met ons rond de tafel komt zitten om wat te debatteren over de studentenbeweging.”

Ivo heeft gedurende de telefoongesprekken op geen enkele manier uitgelegd wat voor functie hij op het ‘ministerie’ vervulde. Karin antwoordde dat ze geen tijd had en niet meer actief betrokken ws bij de studentenprotesten. Ivo leek een beetje van zijn stuk gebracht door haar resolute antwoord. “Oh, dat is jammer je zou ons echt enorm kunnen helpen, kan ik je niet overhalen?”, probeerde hij nog. Toen Karin ontkennend antwoordde, gooide hij zonder gedag te zeggen de hoorn op de haak.

Intimiderend

Medewerkers van de inlichtingendienst hebben de neiging zich boven de burger, de samenleving te plaatsen. Ze hebben toegang tot allerlei persoonlijke informatie waardoor mensen die benaderd worden zich erg geïntimideerd voelen. Karin vond de gesprekken met Ivo Kersting vervelend en intimiderend. Hij bleef aandringen, draaien, geveinsd vriendelijk doen en doordrammen terwijl zij toch duidelijk was met haar ontkenning.

Ivo belde namelijk na een paar minuten weer terug. Hij verontschuldigde zich niet dat hij zo onbeschoft de hoorn op de haak had gegooid, maar zei meteen dat ze geld kreeg voor deelname aan het gesprek. Hoewel Karin opnieuw zei niet mee te willen werken, bleef de functionaris aanhouden. “We kunnen ook in Amsterdam afspreken. Ben je in Amsterdam? Je woont toch in Amsterdam? Ik ben nu met een collega in de buurt dus dan zouden we even kunnen spreken?”

Blijkbaar wisten ze meer van haar dan ze hadden laten doorschemeren. Karin wees de agenten opnieuw af, maar op het drammerige af bleef Ivo aanhouden. “Anders spreken we af dat jij bepaalt waar en wanneer je af wilt spreken. Je zou ons echt enorm kunnen helpen.” De druk werd opgevoerd. Karin moest zich schuldig gaan voelen. Zij wilde niet meewerken terwijl Ivo en zijn collega zo redelijk waren.

Dat waren ze echter niet. Ze intimideerden haar en toonden geen respect voor haar standpunt. “Weet je wat, ik overval je nu natuurlijk. Misschien kan ik je anders volgende week bellen”, zei Ivo alsof hij haar ontkenning helemaal niet had gehoord. Opnieuw voor de tiende keer antwoordde Karin dat ze niet wilde afspreken, geen tijd en zin had.

Karin was overrompeld, maar was nee blijven zeggen. Achteraf realiseert zij zich dat ze blij was dat ze wist dat ze het volste recht had om te weigeren mee te werken. Na een spervuur aan vragen te hebben overleefd en geschrokken te zijn van de behandeling, bleef er alleen maar boosheid bij haar hangen. “Het is eigenlijk politie van de ergste soort omdat ze zich niet eens voordoen als politie, en het laten lijken alsof je gewoon een gezellig kopje koffie gaat drinken”, vat ze het maanden later samen.

“Veel studenten die benaderd worden zullen dusdanig geïntimideerd zijn dat ze gaan praten omdat ze niet durven te weigeren. Anderen zullen denken dat het om een gezellige discussie of om een debat gaat”, concludeert Karin. De geheim agenten gaven haar ook die indruk. “Ze deden alsof het heel erg zou helpen als ik met ze zou gaan debatteren over de studentenbeweging, alsof zij invloed hadden op de besluitvorming rondom de bezuinigingen”, voegt ze nog toe. Karin is er van overtuigd dat er zeker studenten zijn geweest die op het aanbod zijn ingegaan en met Ivo en zijn collega of andere functionarissen hebben gesproken.

Persoonsdossiers

Naast Marcel, Peter en Karin zijn er ook andere mensen benaderd vanaf het najaar van 2010 tot en met de zomer van 2011. Waarom wordt een inlichtingendienst ingezet tegen een groep studenten die protesteert tegen de bezuinigingen op het onderwijs? Niet om rellen te voorkomen, zoals bij voetbalsupporters. Bij risicowedstrijden communiceert de RID vooral met de burgemeester en met de driehoek over mogelijke ongeregeldheden, niet met de inlichtingendienst.

Dat er een uitgebreidere inlichtingenoperatie rondom de studentenprotesten op touw is gezet, maken de eerste stukken duidelijk die via de Wet openbaarheid van Bestuur (WoB) en de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WIV) zijn verkregen. De RID van de regiopolitie Haaglanden heeft op 27 januari 2011 een nabeschouwing van de studentendemonstratie opgesteld voor het Algemeen Commandant van de Staf grootschalig en bijzonder optreden (AC SGBO).

Of dit rapport alleen naar de algemeen commandant is gegaan, valt te betwijfelen. Op 21 maart 2011 schrijft rapporteur ‘R: 15:’ van de RID Haaglanden het verstrekkingrapport 1414/11 aan de AIVD. Het rapport gaat over een studentendemonstratie van 25 maart 2011. Er wordt in gemeld wie de organisator was van de betoging, de route en het aantal te verwachten demonstranten. Onduidelijk is of er delen van het rapport zijn achtergehouden.

Evenmin duidelijk is hoelang de overheid studenten al in kaart aan het brengen is. Duidelijk is wel dat er persoonsdossiers zijn samengesteld van individuele actievoerders. Op basis van die dossiers is de claim van burgemeester Van Aartsen, de politie en het Openbaar Ministerie rond de demonstratie van 21 januari 2011 te begrijpen. Of er provocateurs van politie of inlichtingendienst, mensen die aanzetten tot geweld, tussen de demonstrerende studenten rond hebben gelopen, is niet duidelijk. Wel waren er veel agenten in burger op de been en de ME trad onnodig hard op.

Marcel, Peter en Karin zijn fictieve namen.

Find this story at 26 maart 2013

Police tried to spy on Cambridge students, secret footage shows

Officer is filmed attempting to persuade activist in his 20s to become informant targeting ‘student-union type stuff’

Police sought to launch a secret operation to spy on the political activities of students at Cambridge University, a covertly recorded film reveals.

An officer monitoring political campaigners attempted to persuade an activist in his 20s to become an informant and feed him information about students and other protesters in return for money.

But instead the activist wore a hidden camera to record a meeting with the officer and expose the surveillance of undergraduates and others at the 800-year-old institution.

The officer, who is part of a covert unit, is filmed saying the police need informants like him to collect information about student protests as it is “impossible” to infiltrate their own officers into the university.

The Guardian is not disclosing the name of the Cambridgeshire officer and will call him Peter Smith. He asks the man who he is trying to recruit to target “student-union type stuff” and says that would be of interest because “the things they discuss can have an impact on community issues”.

Smith wanted the activist to name students who were going on protests, list the vehicles they travelled in to demonstrations, and identify leaders of protests. He also asked the activist to search Facebook for the latest information about protests that were being planned.

The other proposed targets of the surveillance include UK Uncut, the campaign against tax avoidance and government cuts, Unite Against Fascism and environmentalists. The Cambridgeshire police initially insisted that there were implications for “national security” but later dropped this argument when challenged.

At another point, the activist asked whether a group known as Cambridge Defend Education, which has protested against tuition fees and education cuts, would be of interest. Smith replied: “That’s the sort of thing that we would be looking for. Again, basic sort of stuff. It’s all the internet. When they have meetings and they are discussing what they are going to do, that’s when we’ll say: ‘Will you go along?'”

Cambridge Defend Education describes itself as being “mostly students and academics from Cambridge University”.

Rachel Wenstone, deputy president of the National Union of Students, said: “This is yet another example of the questionable tactics that undercover police officers have taken in recent years to infiltrate campaign groups and extract information.”

Julian Huppert, the Liberal Democrat MP for Cambridge, tweeted: “I’m shocked by this – seems wholly inappropriate.” Cambridge University did not comment, saying it was a matter for the police.

Cambridgeshire police said: “Officers use covert tactics to gather intelligence, in accordance with the law, to assist in the prevention and detection of criminal activity.”

The disclosures follow prolonged criticism of the police over their secret deployment of long-term undercover officers in political groups since 1968. Police chiefs have been accused of unjustifiably infiltrating and disrupting political groups that use non-violent methods to promote their aims.

Another technique for gathering intelligence on campaigners has been to convince activists to become paid informants and pass on details of future protests and prominent campaigners. The number of informants in political groups, according to police sources, runs into the hundreds.

The covert film sheds light on the rarely visible world of informants, illuminating how the police recruit and task them. The activist, who does not want to be named and has been given the pseudonym John Armstrong, was rung on his mobile out of blue at the beginning of October by the police officer.

Smith said he worked for the police and asked him if he was willing to come to a police station in Cambridge to help him with a matter that he did not disclose.

According to Armstrong, Smith had chosen him because he had been active in environmental and anti-nuclear groups and had been arrested three times on demonstrations, although not charged. He has also lived in Cambridge for many years.

Afterwards, Armstrong contacted the Guardian as he did not want to become an informant. He agreed to wear a concealed camera to record the contents of his second meeting with Smith.

During this meeting, Smith suggested that he wanted Armstrong to start by providing information about local groups in Cambridge, before progressing on to national campaigns.

“Let’s keep it small, you know little things that go on, little meetings that happen where they are going to discuss different issues in Cambridge, whether it be, such as at the university or those sorts of things,” the officer is recorded as saying. When Armstrong said he had been involved in a student-organised occupation of Cambridge University in a protest against tuition fees three years ago and asked if Smith would have been interested in that, Smith said yes. “Again, it’s those sorts of things. You know, what is the feeling of people, if you are inside.”

The young man then asked if it would have been difficult for the police to send their own officers into the occupation, to which Smith replied: “We can’t do it. It’s impossible. That’s why we need to work with people.” Armstrong has not been a student at Cambridge, although many of his friends are at the university.

When contacted by the Guardian, a Cambridgeshire police spokesperson said: “Officers use covert tactics to gather intelligence, in accordance with the law, to assist in the prevention and detection of criminal activity.” They declined to give any details of the unit Smith works for.

Smith outlined what information Armstrong would be required to slip him. “It will be a case of you going to meetings, say, I don’t know, UK Uncut, student … something like that, how many people were there, who was the main speaker, who was giving the talks, what was your assessment of the talk, was it a case of – were they trying to cause problems or were they trying to help people, you know, those sort of things.”

Smith also said he wanted Armstrong to collect information about Cambridge campaigners who were planning to go to protests in other parts of the country. “That’s where the names come in. Because what I will want to know is – OK, who’s going, do they plan on a peaceful protest which is absolutely fine, how they are going to go, as in what vehicles they are going to use, index numbers.”

He goes on to say: “So you will tell me, for example, there’s 50 people going from Cambridge University, these are the vehicles they are travelling in and they are going as a peaceful protest?”

Smith outlined how the information gathered by Armstrong would be funnelled to the police officers in charge of policing the demonstration: “The reason I am asking those questions is because it gives the officers or whoever’s looking after it on that side of things, as in at the protest, an idea of how many people are going to attend, where they are coming from, how many vehicles are going to turn up, so they can put measures in place to keep them off the road and things. It’s not because we want to target people and round them all up and arrest them.”

Smith also suggested that Armstrong use Facebook to find information about groups, adding: “It is easier to ask people like yourself to give us updates … It’s all about us doing things legally … We don’t hack into people’s accounts so then we would ask you for updates.”

The officer also suggested the man he hoped to recruit would be paid expenses or other sums. “You might go to a UK Uncut or Unite Against Fascism meeting one evening, you might get say £30 just for your time and effort for doing that. That’s the sort of thing you are looking at.”

As Smith sought to convince Armstrong to sign up, he also advised him not to “think too deeply” about informing on his fellow campaigners as he might “tie himself up in knots”.

Rob Evans and Mustafa Khalili
The Guardian, Thursday 14 November 2013 13.42 GMT

Find this story at 14 November 2013

© 2013 Guardian News and Media Limited or its affiliated companies. All rights reserved.

Family of slain Spanish teen demand inquiry of far-right killer

The family of a teenager whose murder by a far-right commando rocked Spain in 1980 called Friday for an official inquiry after a newspaper reported that her killer has worked for police as an advisor since his release from jail.

Yolanda Gonzalez, a 19-year-old Socialist Party activist who had appeared in photographs at the head of student protest marches, was shot two times in the head at close range in a field near Madrid by a far-right commando who suspected her of belonging to the armed Basque separatist group ETA.

Gonzalez’s murder shocked Spain, which at the time was going through a tumultuous transition to democracy following the death of right-wing dictator General Francisco Franco.

The man who shot Gonzalez, Emilio Hellin Moro, a former member of the Grup 41 commando with ties to the far-right party Fuerza Nueva, changed his name to Luis Enrique Hellin after he was released from jail in 1996 after serving 14 years of a 43-year jail sentence, top-selling newspaper El Pais reported last month.

According to the left-leaning paper, the 63-year-old expert on IT-related criminal investigations secured contracts under the changed name with Spain’s security forces, acting for years as an advisor to Spain’s top court and proving training courses to police on how to carry out electronic eavesdropping and comb computers and cellphones for evidence.

…

Agence France-PresseMarch 8, 2013 17:30

Find this story at 8 March 2013
Copyright 2013 GlobalPost

Canada: RCMP spied on Rae during student days: documents

Bob Rae: Interim Leader of the Liberal Party of Canada and Former Premier of Ontario

OTTAWA – The RCMP spied on Bob Rae during his student activist days and likely amassed a personal dossier on the future Liberal leader, newly declassified documents reveal.

Mountie security agents, wary of late-1960s campus turmoil, kept a close eye on the University of Toronto student council — apparently relying on a secret informant to glean information about Rae and other council members.

The RCMP Security Service conducted widespread surveillance of universities, unions, peace groups and myriad other organizations during the Cold War in an effort to identify left-wing subversives.

A surprised Rae says he had no idea the RCMP was watching him.

“The notion that any of this posed a kind of a threat to the established order certainly would have come as news to all of us,” he said in an interview.

“The only thing sinister, frankly, in all of this is how much of it was being recorded and reported and presumably being put in a file somewhere.”

Hundreds of pages of RCMP files on the Students’ Administrative Council at the University of Toronto were released to The Canadian Press by Library and Archives Canada.

The RCMP’s intelligence branch was disbanded in 1984 following a series of scandals, and a new civilian agency, the Canadian Security Intelligence Service, took over most domestic spying duties.

In 1968-69, Rae was a member of the student council led by Steven Langdon who, like Rae, would later serve as a New Democrat MP. The two were seen as moderates on a council that included more extreme representatives on both the left and right of the political spectrum.

Rae also helped put together large conferences, known as teach-ins — one on China and a followup on religion and politics for which Michael Ignatieff, another Liberal leader in the making, served as a principal organizer.

“It was an exciting time,” Rae recalled. “We did manage to reform the governance of the University of Toronto. There was a lot of activism and discussion about ideas and about politics.

“That’s what you do in university. The idea that there’s a cop at the back of the room who’s writing everything down — I guess that was also a reality of the time.”

Rae became interim Liberal leader following Ignatieff’s resignation from the post last year. As the party prepares for a biennial conference in Ottawa this weekend, there is renewed speculation that Rae is eyeing a run at the permanent leadership next year.

As a budding student politician, Rae was seized with issues including the university’s plans for increasing graduate program enrolment and renovations to campus residences.

A secret and heavily redacted memo prepared by an RCMP sergeant on Nov. 4, 1968 — likely based on details from an informant — notes seven individuals including Rae were planning to meet to discuss student business.

A space after Rae’s name is blacked out — almost certainly cloaking the number of the personal file the RCMP would have opened on him, said Steve Hewitt, author of Spying 101: The RCMP’s Secret Activities at Canadian Universities, 1917-1997.

“So they’re obviously interested in monitoring student politicians — who are the ones they need to keep a longer-term watch on, who are the real radicals?” said Hewitt.

For privacy reasons, the public is allowed access to RCMP files on individuals only 20 years after the person’s death. While a number of files of historical value — including a large one on former NDP leader Tommy Douglas — were transferred to Library and Archives, many were destroyed.

Hewitt believes the RCMP file on Rae would have been preserved for posterity given that he was a young member of Parliament in the early 1980s before going on to become the first NDP premier of Ontario.

In an odd twist, Rae would later serve on the Security Intelligence Review Committee — the federally appointed watchdog that keeps an eye on CSIS — before re-entering politics as a Liberal. At the review committee he directly wrestled with the tension between the legitimate right to protest and security officials’ fears of extremist activity.

…

The Canadian Press
Published Thursday, Jan. 12, 2012 7:09AM EST

Find this story at 12 January 2012

More on Bob Rae

© 2012 All rights reserved.